Zoals beloofd ga ik de komende tijd een in een aantal blogposts de resultaten presenteren van het piramideprincipe-onderzoek dat mijn Groningse studenten in de laatste maanden van 2011 hebben uitgevoerd. Ik wil starten met één ding dat niet uit het onderzoek komt, simpelweg omdat ik geen methode zou weten om het te onderzoeken, en dat is de échte meerwaarde van het piramideprincipe.

Die echte meerwaarde is volgens mij gelegen in iets wat één van de studenten, Andrea, in haar reflectieverslag als volgt verwoordde:

Wanneer ik tijdens de colleges adviesrapporten te zien en te lezen kreeg, viel me op dat schrijvers van zulke rapporten zich nog te vaak focussen op hun eigen kennis over het onderwerp. De kunst van het schrijven ligt naar mijn mening juist in het aansluiten bij de lezer in plaats van je eigen kennis zoveel mogelijk te verwerken in een tekst. Door gebruik te maken van het piramideprincipe worden schrijvers gedwongen na te denken over een hoofdboodschap, waardoor ze verplicht worden alleen die informatie op te nemen die aansluit op hun doel en de informatiebehoefte van de lezer. (…) Wanneer iemand namelijk de tekst goed piramidaal gestructureerd heeft wordt de tekst veel lezersgerichter, maar ook helderder.

Het piramideprincipe dwingt tot lezergerichtheid, en is daarmee uniek. Alleen zit dat lezergericht maken vooral in het denkwerk voor en tijdens het schrijven, niet zozeer in de tekst. Als tekstonderzoekers kunnen we er daarom niet zo veel mee: je kunt niet twee verschillende soorten denkprocessen aan proefpersonen voorleggen, en als je een tekstversie waar weinig over is nagedacht vergelijkt met eentje waar het hele piramideprincipe op is losgelaten, vergelijk je appels met peren. Die teksten verschillen meer van elkaar dan alleen wel of niet piramidaal, en je meet dan ook simpelweg hoeveelheid tijd en aandacht, niet per se het piramideprincipe. Die variabelen zijn niet uit elkaar te trekken dan, daar heb je dan als onderzoeker te weinig controle over en dus zijn eventuele resultaten niet te interpreteren. Wie weet komt dat ooit nog eens.

Uit de resultaten die ik de komende tijd ga presenteren, blijken net als vorig jaar nadelen aan het piramideprincipe (niet iedereen doorziet de structuur) en in één geval geven de resultaten aanleiding om het nut van tekstkwaliteitszorg überhaupt sterk in twijfel te trekken – daar begin ik binnenkort mee. Desalniettemin geloof ik nog steeds dat zorg voor goede teksten in het algemeen en het piramideprincipe in het bijzonder de moeite waard is – vanwege dat lezergerichte denkwerk dus. Houd dat de komende tijd voor ogen!