Op mijn sportblog heb ik net verslag gedaan van het luisteren naar en lezen van Bram Bakker over hardlopen als lichaamswerk. Ik vond het interessant om zo het verschil tussen gesproken en geschreven woord te ervaren: waar ik het na de lezing (of eigenlijk: het kringgesprek) niet zo erg vond om niet precies te weten wat hij bedoelde, vond ik dat na het lezen van het boek wél erg. In mijn leesverslag schrijf ik:

De kern ontbreekt (hoofdboodschap met omschrijving van het kernthema), de structuur is onduidelijk (het lijkt een stapel columns met een nietje erdoorheeen), inhoudelijk spreken dingen elkaar tegen, van die twee interviews ontgaat me de ‘so what’ (wat is de strekking in het licht van het boek?) en ik weet ook niet wie de beoogde lezer is. Prestatiegerichte lopers, mensen  met ‘oud zeer’ die baat kunnen hebben bij lichaamswerk, (aanstaande) begeleiders van runningtherapie? Dat lijkt per hoofdstuk te verschillen.

Ik hanteer daar normen die ik nevernooitniet voor een gesprek zou gebruiken, want daar in het normaal dat je van de hak op de tak springt, jezelf in net iets andere woorden herhaal, af en toe zwamt, jezelf tegenspreekt, fouten maakt, enzovoort – gesproken taal is rommelig. Verderop in mijn post noem ik een passage ‘warrig’. Als ik die alleen had gehoord, was dat me mogelijk amper opgevallen. Als luisteraar heb je niet eens de tijd om zo’n passage nog eens door te nemen om te kijken of je het snapt.

Ook noem ik iets wat in een gesprek geen rol speelt: uit een tekst moet af te leiden zijn wie de beoogde lezer is (de ‘expressieve boodschap’), maar bij een gesprek neemt de ontvanger zelf deel en hoef je dus niks af te leiden, dat is veel directer. Het is immers ook waar het om gaat: je doet dat samen. Bij behoefte aan meer precisie en begrip is het de verantwoordelijkheid van de ontvanger om door te vragen. Bij een tekst kan dat niet en ligt de verantwoordelijkheid voor helderheid en voldoende diepgang bij de schrijver.

Het doet me denken aan het verschil tussen presentatiemateriaal en geschreven tekst. Het eerste is vooral gericht op het op gang krijgen van iets bij de ontvanger door middel van interactie, het tweede moet preciezer en steviger onderbouwd zijn en dient voor diepere verwerking. Het is een van de redenen waarom het zo moeizaam is om één ‘slidument’ te gebruiken voor een presentatie en een zelfstandig leesbare tekst. De communicatieve functies liggen te ver uit elkaar.

Iets op gang krijgen door middel van interactie, daarin slaagde het gesprek vorige week. Het lezen leidde echter helaas niet tot de extra verdieping die een goed boek wel voor elkaar zou kunnen krijgen. Dat zet me weer op scherp voor mijn dagelijkse werk: als ik redigeer, móet ik de lat hoog leggen!