Een inzicht dat ik heb verworven door persoonlijke ervaring van de afgelopen tijd: een tekst kan nog sterk verbeteren door er veel tijd voor te nemen. In maart was mijn boek over mijn Afrika-reis voor mijn gevoel best ‘af’. Toch ben ik er nog tot nu mee bezig geweest, niet heel intensief, maar steeds schavend en poetsend. In die tussentijd is het nog sterk opgeknapt.

Met de tijd groeide vooral de kritische afstand tot mijn eigen product, zo ervoer ik. Wat ik bijvoorbeeld pas de afgelopen maand goed kon onderscheiden waren de dingetjes die erin stonden die eigenlijk aan iets of iemand in het bijzonder gericht waren, niet voor de algemene lezer. Dus dan had bijvoorbeeld ooit iemand iets gezegd of had ik iets gelezen waar ik het niet mee eens was, en in het boek was dan een tegenargument terechtgekomen. Voor de neutrale lezer was dat een losse flodder met onduidelijke boodschap. De afgelopen maand heb ik een aantal van die losse flodders verwijderd of van context voorzien.

Bij het herschrijven van de afgelopen tijd bleef ik dingetjes zien die beter, strakker, logischer, netter, leuker konden. Misschien kan ik daar wel oneindig mee doorgaan. Dat is niet de bedoeling: in de zomer ga ik stappen zetten om het boeken uit te geven. Redigeren houdt dus een keer op, maar de tekst is de afgelopen tijd wel degelijk nog verbeterd. Met weinig inspanning, weinig uren werk. Het was meer een kwestie van af en toe nog eens een nieuwe, frisse blik op werpen dan van inspannend ploeteren. Meer een kwestie van geduld, dus: het boek niet te gauw ‘af’ verklaren.

Dat er een nachtje over slapen goed werkt, dat wist ik al lang. In het schrijfprocesonderzoek wordt dat wel de schrijffase ‘rest and incubate’ genoemd, een fase die voor mij zo goed werkt dat ik hem in het voorwoord van mijn proefschrift (uit 1997) al roemde: als promovendus had ik ermee geworsteld dat ik niet ‘zichtbaar’ werkte en toch goed bezig was, namelijk met die schrijffase.

Maar dat wel honderd nachtjes nog steeds meerwaarde opleveren had ik nog nooit zo duidelijk ervaren. In de praktijk van zakelijk schrijven is dat dan ook niet realistisch. Maar het toont wel aan hoe belangrijk het is om tijd, ruimte en rust te creëren voor het schrijven.

En is dat geen mooie gedachte op de valreep van mijn vakantie? Dit weblog wordt begin juli vervolgd!