In de Onze Taal van deze maand (nr. 2/3, 2017) staat een interview met Herman Koch. Mij viel daarin iets op: dat de interviewer (Jan Erik Grezel) Kochs boeken ‘heel strak gestructureerd’ noemt. Ik had dat niet bewust zo voor ogen, maar ik dacht wel meteen: aha, het is dus geen toeval dat ik Het Diner wel eens als voorbeeld gebruik van fraai structureren. De delen heten namelijk naar de onderdelen van de titel: de gangen van een diner, beginnend met het aperitief, dan het voorgerecht, hoofdgerecht (veruit het langste deel), nagerecht en tot slot het digestief.

Wat ik daar zo mooi aan vind, is dat de ‘hoofdboodschap’ (het diner) meteen de structuur op het niveau eronder oproept: vijf gangen. Vorm en inhoud zijn zo naadloos verweven. Als dat lukt bij een zakelijke tekst – chapeau! Makkelijk is het niet, want het formuleren van een goede hoofdboodschap is al geen sinecure, en als hij dan ook nog de gedachte aan de onderliggende structuur moet oproepen… Toch heb ik er wel goede voorbeelden van gezien, vooral dankzij een goede visualisering van de hoofdboodschap. Iets over marktaandelen met een taartdiagram bijvoorbeeld, en dan de taartpunten terug laten komen. 

Ik heb Het Diner ook wel gebruikt om te laten zien dat structurerende tussenpagina’s bij een goede structuur wel degelijk iets toevoegen, zonder te hinderen: je werpt als lezer even een snelle blik op zo’n pagina waar Voorgerecht op staat, je slaat die bladzij om en leest zo verder. Ik maak wel eens mee namelijk dat mensen weerzin tegen structurerende tussenpagina’s hebben; ik vermoed vaak uit een neiging tot pagina’s tellen en een ver doorgevoerde ‘less is more’ gedachte. Daar kan ik dan dus Het Diner tegenin brengen: zo moet het, en dan helpen die pagina’s echt alleen maar, en mocht een lezer er niets aan hebben, dan kosten ze héél weinig tijd. En leestijd is van meer belang dan aantal pagina’s.

Nou goed, nu weet ik dus dat het geen toeval is dat ik een roman van Koch gebruik als voorbeeld van goed structureren. Koch zegt er overigens over (p. 14) dat hij niet werkt met uitgetekende stroomdiagrammen om zijn boeken op koers te houden in die hechte structuur. Een enkele keer neemt hij een ‘verkeerde afslag’ en moet hij pagina’s schrappen. Maar verder kost dat goede structureren hem kennelijk niet heel veel moeite. Hij schrijft sowieso makkelijk, zeg hij. Een beetje jaloersmakend is dat wel…