Volgens de regels van het piramideprincipe mag je maar twee soorten vragen beantwoorden: na de (hoofd-)boodschap vraagt de lezer ‘waarom?’ (en je geeft dan argumenten) of ‘hoe?’ (en dan geef je bijvoorbeeld praktische informatie of maatregelen). Die aanpak leidt tot een document met een eenvoudige structuur, afgestemd op de informatiebehoefte van de lezer.

De laatste tijd heb ik een enkele keer goede voorbeelden gezien van een derde soort vraag, namelijk van een lezer die dezelfde vakinhoudelijke achtergrond heeft als de lezer, en die vraagt ‘hoe ben je daartoe gekomen?’ Dat is een vraag naar de onderzoeksmethodologie, en daar kan een vakgenoot iets uit opmaken en van leren. De structuur neemt dan de vorm aan van de stappen van het onderzoek, net zoals in veel wetenschappelijke teksten gebruikelijk is.

Deze structuur ‘mag’ wat mij betreft alleen maar voor vakgenoten, en dan nog zijn er twee valkuilen:

• Navelstaren. Schrijvers zijn geneigd te overschatten hoe zeer hun lezers, zelfs de vakdeskundige, geïnteresseerd zijn in hoe zij (de schrijvers dus) te werk zijn gegaan. Lezers zijn gericht op hun eigen belang, dus ze vragen niet zo gauw ‘hoe heb jij dat gedaan?’, maar eerder ‘en wat moet ik daarmee?’ Denken ‘de lezer wil weten wat mijn methodologie was’ kan een excuus zin om vanuit jezelf te schrijven in plaats van de belangen van de lezer te dienen.
• Gebrekkige logica. Een methodologische structuur leidt niet noodzakelijkerwijs tot een logisch verhaal, zeker niet in de praktijk, waar de eisen minder hoog zijn dan in de wetenschap. Heel vaak vallen de conclusies toch een beetje uit de lucht, en de aanbevelingen al helemaal. De strikte eisen van het piramideprincipe zorgen ervoor dat je logica hechter en transparanter wordt.

Maar als je deze twee valkuilen weet te vermijden, en je lezer inderdaad vraagt ‘hoe heb je dat aangepakt’, bijvoorbeeld omdat hij of zij dat zelf ook wil leren, dan is het beantwoorden van die vraag natuurlijk juist wél lezergericht. En daar gaat het uiteindelijk om.