Afgelopen week heb ik van elk van de studenten van het piramideprincipe-onderzoekscollege een herschreven rapport nagekeken. Ze hadden ergens een adviesrapport vandaan gehaald, en dat nu piramidaal herschreven, of, als dat niet ging, tekstadvies gegeven. Bij het nakijken werd ik blij, en dat had twee redenen:

1. De studenten hebben het goed gedaan. Dat is altijd leuk voor een docent natuurlijk: het piramide-kwartje is gevallen; mijn onderwijs heeft effect gehad. Mooi, en ik durf mijn studenten wel los te laten in de buitenwereld als tekstadviseurs – het zijn laatstejaars, dus dat is ook een goed teken. Niet iedereen heeft een tien, maar zelfs in de gevallen die ik ‘onvoldoende’ heb beoordeeld denk ik dat het rapport is opgeknapt. Het is dan alleen nog niet echt een piramide volgens het boekje.
2. De rapporten zijn ontzettend veel beter geworden. Het deed me veel plezier om te zien hoe zeer een rapport opknapt van een piramidale herschrijving. Ik heb op dit weblog eerder al eens bekend dat ik de gemiddelde kwaliteit van de door de studenten aangedragen rapporten schokkend slecht vond. De stapel herschrijvingen was in vergelijking daarmee een verademing. Wat een geweldig instrument is het toch!

De krachtigste herschrijving vond ik die van een advies van de Gezondheidsraad aan de minister over het vaccineren tegen griep van zwangere vrouwen. In het oorspronkelijke rapport (overigens zeker niet het slechtste van de stapel) waren de meest inhoudelijke kopjes ‘Schatting van het effect van vaccinatie’ en ‘Recente gegevens over influenza (…) uit het buitenland’, en verder de te verwachten kopjes als ‘Inleiding’, ‘Conclusies’ en ‘Aanbevelingen’. ***Geeuwt***

Vergelijk dat eens met de herschrijving van Lyjanne:

Inleiding: Alleen zwangere vrouwen die behoren tot een risicogroep dienen gevaccineerd te worden. 1. Er is sprake van beperkte risico’s voor zwangere vrouwen.
2. De bevindingen die lijen te pleiten voor vaccintaite van álle zwangere vrouwen hebben geen rekening gehouden met mogelijke vertekeningen in het materiaal.
3. In Nederland bleef gecompliceerd beloop bij infectie (…) beperkt.
4. Bij vertaling van buitenlandse gegevens zou in Nederland een gecompliceerd beloopt  (…) slechts een klein aantal zwangere vrouwen treffen.
5. Vaccinatie van álle zwangere vrouwen heeft slechts een beperkte gezondheidswinst.

So, die komt wel binnen, wat een kracht! Ineens is in één klap duidelijk wat het rapport wil zeggen, en is het sterk retorisch in de positeve zin van het woord: een heldere stelling wordt deugdelijk onderbouwd. Elk van de hoofdstukken is ook nog eens onderbouwd met enkele sub-argumenten, ook meteen als argument geformuleerd. Geen speld tussen te krijgen.

Ik zou graag zien dat er veel meer zo geschreven werd. Als ik er blij van word, moet dat voor meer mensen gelden. Weg met de saaie, brave, grijze rapporten!

Maar ik zie hiervan ook wel het probleem: dit is niet één, maar meerdere bruggen te ver voor de huidige praktijk, zeker in een politieke wereld. Met zo’n krachtige piramide steekt de schrijver z’n hoofd wel heel ver uit, en er zijn er maar weinigen die dat durven, en het wordt sowieso lang niet in elke omgeving geaccepteerd. Wat ik hierbij m’n trainingsdeelnemers al hoor zeggen, is dat het veel te subjectief is. De Gezondheidsraad wordt geacht ‘objectief’ advies te geven immers? Daar past een wetenschappelijk-methodologische opbouw dan toch beter bij?

Volgens mij kan objectief adviseren helemaal niet, maar ik snap wel dat de schrijver eerder de verdenking op zich laadt van eenzijdigheid en vooringenomenheid met zo’n uitgesproken standpunt. Of liever gezegd: met een standpunt dat in de tekst  zo helder naar voren komt. Het standpunt zal in het ‘objectievere’ rapport hetzelfde geweest zijn, maar dan staat het meer verstopt. Dat is niet objectiever dus, maar wel voorzichtiger. Piramidaal schrijven vergt lef.

Tot slot: er ging een heleboel goed bij het herschrijven, maar wat ging er nou het meeste mis? Iets wat ook bij schrijvende professionals wel gebeurt: de hoofdboodschap ontbreekt. Dan denk je: hoe kan dat nou, dat is toch het belangrijkste? Maar het gebeurt makkelijker dan je denkt, omdat er dan wel een aankondiging staat. Er staat dan bijvoorbeeld:

Na het toetsen van het binnenklimaat in de schoollokalen aan de ventilatie-eisen zijn wij tot een aantal bevindingen gekomen. Geadviseerd wordt allereerst… en vervolgens….

Dat is een aankondiging van een aantal bevindingen, zeg drie, en die komen dan ook, dus dan weet je dat het niveau onder de hoofdboodschap (de ‘rode draad’) drie elementen bevat. Maar wat die samen betekenen, dat staat er niet.

Hoofdboodschaploze teksten komen dus voor, zelfs bij een piramidale tekst. Het kan helpen om de piramide echt uit te tekenen. Dan moet er in het bovenste vakje wel iets komen te staan. Dus niet meteen gaan (her-)schrijven, maar aan de slag met potlood en papier, of met geeltjes – het werkt echt!