Vandaag promoveert Suzanne Kleijn in Utrecht op een proefschrift dat een nieuwe leesbaarheidsformule voorstelt. Met een applicatie gebaseerd op die formule kun je de moeilijkheidsgraad van teksten meten, om te bepalen voor welke doelgroep een tekst geschikt is. Althans, voor middelbare scholieren. Voor volwassen lezers is de wetenschap nog niet zo ver.

Ik ga niet naar de promotie, ken ook het proefschrift niet, heb er wel wat over gelezen en wilde er daarom nu even over schrijven, vooral omdat dit onderzoek duidelijk maakt dat het meten van begrijpelijkheid helemaal geen uitgemaakte zaak is. Er wordt nogal anders beweerd, onder andere vorige week in reclamespotjes op Radio 1 over het meetinstrument Klinkende Taal. Elk meetinstrument op de huidige markt is drijfzand, natte-vingerwerk. Het beste wat je erover kan zeggen is dat het bij kunnen dragen aan tekst-bewustwording. Het slechtste is dat ze schijnzekerheid bieden, en een veel te beperkt beeld van begrijpelijkheid en goed schrijven. 

Als je begrijpelijk wilt schrijven voor een volwassen doelgroep en je komt er zelf niet uit, betrek er dan een goede tekstschrijver bij. Daar kun je hetzelfde van leren als van een meetinstrument, en nog veel meer.

Voor die middelbare scholieren in het onderzoek bleken er zes tekstkenmerken een rol te spelen in de begrijpelijkheid:

• woordfrequentie: veel voorkomende woorden zijn makkelijker
• concreetheid: concretere woorden zijn makkelijker 
• verbindingswoorden: maken de tekst makkelijker (althans, een klein beetje – dit kenmerk heeft het niet tot in het computerprogramma geschopt)
• informatie per deelzin: hoe minder, des te makkelijker
• tangconstructies en aanverwanten: maken de tekst moeilijker
• bijvoeglijk gebruikte voltooid deelwoorden – idem.