Aan de dingen die ik vorige week schreef over wat ik heb geleerd tijdens de cursus ‘Luisteren naar je pen’, wil ik nog één ding toevoegen. Ik had het niet in het lijstje gezet, maar in het weekend kwam het bovendrijven – grappig hoe dat werkt soms, met het geheugen.

Het gaat om je aandacht bij het schrijven dáár leggen waar je hem wilt hebben. Dat geldt in het algemeen, maar in het bjizonder tijdens een schrijfsprint, doorschrijven, freewriting. De bedoeling is dan dat je blijft schrijen. Als je niks meer weet, zo heb ik geleerd, kun je daarover schrijven: je schrijft ‘ik weet niet meer wat ik moet schrijven’.

Christine de Vries raadde echter aan om dat niet te doen, omdat dan de aandacht verschuift naar het niet-weten, naar de afleiding. Volgens haar kun je beter het laatste woord herhalen. ‘Herhalen. Herhalen’, schrijf je dan dus…. totdat je weer verder kunt. Je blijft dan met je aandacht bij hetgeen je aan het schrijven was.

Het lijkt mij een goed advies, maar het brengt me wel op een punt dat ik in de aanpak van vorige week onduidelijk vond, een impliciete norm wellicht. Waarom, wartoe, waarvoor schreven we eigenlijk? In de Artist’s Way is dat duidelijk: schrijven is een instrument om je creativiteit te ontwikkelen. Creativiteit wordt gehinderd door een al te alerte interne criticus en dus is het belangrijkste doel van het schrijven het ’temmen’ van die criticus. Daarom geldt er bij het schrijven in de Artist’s Way geen enkele norm of beperking, anders dan: schrijven. Totdat de drie pagina’s vol zijn. Elke ochtend. Ook al staat er drie pagina’s lang ‘ik weet niet waarover ik moet schrijven’, of ook al gaat het nergens over.

Kennelijk gelden er bij het creatief dagboekschrijven wel normen: inhoud is beter dan afleiding. Er ‘moet’ dus inhoud gegenereerd worden, en het liefst inhoud waaraan je iets hebt voor je persoonlijke groei. Daartoe dienen ook de vormen, zoals het lefje en het woordgedicht, waar ik vorige week over schreef. Die helpen je om tot een diepere essentie door te dringen.

Wat bij de Artist’s Way een ‘bijproduct’ is (af en toe zit er tussen al dat schrijven een inzicht), is bij creatief dagboekschrijven het hoofddoel. Met een risico, volgens mij. Want stel dat het nou niet lukt, dat je schrijft en schrijft en schrijft en schrijft – en dat dat nieuwe, diepe inzicht maar niet komt? Wat als je het steeds maar niet weet? Dan dreigt frustratie. Dan zegt die interne criticus al gauw: niks aan, stelt niks voor, je komt niks verder, je kunt er maar beter mee stoppen, waarom doe je dit eigenlijk – enzovoort.

Door al jaren morning pages te schrijven heb ik geleerd dat er ochtenden zijn, soms meerdere achter elkaar, dat ik schrijf simpelweg alleen maar daarom. Schrijven. Punt. tijdens de cursus vorige week bekroop me toch weer de ‘oude’ verwachting dat ik tijdens een oefening heftige nieuwe dingen zou moeten leren, dat er diepgang in moest zitten, zeker als de oefening wat langer duurde. Dat leidde bij mij dan tot teleurstelling. In één geval waren bijvoorbeeld juist mijn eerste zinnen het meest raak, en was de rest schrijven om het schrijven. Ik had dan de neiging om mijn aandacht te verleggen naar mooi schrijven, dus van inhoud naar vorm. Maar ook dat was niet de bedoeling (geloof ik).

De frustratie, van dat het niet altijd mooi en goed en leerzaam en interessant en nieuw kan zijn, die ik met de Artist’s Way had leren te beteugelen, kwam vorige week dus weer terug. Dat ligt enerzijds aan mij: ik ben er gevoelig voor. Anderzijds ligt het dus ook aan de aanpak (methode, misschien ook groepssamenstelling).

Dus: mijn aandacht dáár leggen waar ik hem wil hebben, da’s een goeie, die neem ik mee. Maar waar hij ‘goed’ ligt, is niet altijd even helder. Schrijven kan juist een goede oefening zijn in de dingen nemen zoals ze komen. Ook afleiding en frustratie.