Ik zeg het regelmatig: ook na meer dan 25 jaar ermee werken kan de kracht van het piramideprincipe me verrassen. Soms denk ik dan wel: ik wou dat ik een camera mee had laten lopen, zodat anderen kunnen zien hoe het werkt. Maar dat kan meestal niet, praktisch niet, maar ook niet omdat het gaat om vertrouwelijke sessies: de inhoud is dat, maar ook moeten alle betrokkenen in vrijheid kunnen denken.

Maar ik kan van die van vorige week wel een impressie geven. Want toen had ik dus weer zo’n moment van ‘wauw!’ En ik hoefde er voor mijn gevoel zelf niet zo veel aan te doen – het echte denkwerk gebeurde door twee adviseurs, als schrijvers betrokken bij het rapport waarvan we de structuur bespraken.

Wat ik vooral had gesignaleerd, was dat de adviesvraag in de concept-piramide die ik toegestuurd kreeg drieledig was: Gaat oplossing X werken of moet er meer gebeuren en zo ja, hoe dan? Het antwoord, dus de hoofdboodschap, was ook drieledig: nee, en je moet A en B doen. Vervolgens ging de piramide in op het hoe van A en B, niet op het waarom van ‘nee’. Wat bij A hoorde en wat bij B was mij schimmig. Dus er ging op het gebied van de logica flink wat mis: aan beide kanten (vraag en hoofdboodschap) geen eenduidig startpunt,, met z’n warrige consequenties, en een deel van het antwoord niet onderbouwd.

Daar hoef ik niet eens zelf hard voor na te denken. Ik hoef alleen maar te faciliteren: een paar kritische vragen stellen en uitleg daarbij geven. Ik hoefde dit keer zelfs niet te schrijven, wat ik soms wel doe – het werkte lekker samen met de twee adviseurs. Ik ben zelf ook niet verantwoordelijk voor de oplossing natuurlijk, sterker nog: die zou ik echt niet weten. Wel voelde ik op m’n klompen aan dat ‘Gaat oplossing X werken?’ niet de échte vraag was. Een ja/nee-vraag is dat zelden, en ik zou dan een stevige waarom-onderbouwing verwachten. Dat bleek te kloppen: het had ooit weliswaar in de adviesvraag gezeten, maar de opdrachtgever wist ondertussen eigenlijk al wel dat dat geliefde plan ‘m niet zou gaan worden. Dus schrappen maar.

Vervolgens gingen we aan de slag met de integratie van A en B, om één hoofdboodschap te formuleren. Wat er toen gebeurde, verraste me: de hoofdboodschap die uitkristalliseerde, werd stúkken interessanter dan ‘doe A en B’. Het échte probleem van de opdrachtgever bleek ‘m namelijk te zitten in een telkens opnieuw terugkerende herhaling van zetten – varianten van oplossing X waren al meermalen uitgeprobeerd bijvoorbeeld. A en B waren er weliswaar op gericht om de herhaling te doorbreken, maar dat stond er niet. De nieuwe hoofdboodschap bracht dat wel onder woorden, en had daarmee veel meer relevantie, een grotere nieuwswaarde. Dat zijn de beste hoofdboodschappen: als ze de lezers op het puntje van hun stoel krijgen.

Met die nieuwe hoofdboodschap was de rest een kwestie van finetunen. ‘Hoe lossen we het probleem nou eens een keer écht op?’ ‘Doorbreek de herhaling van zetten’ (ik formuleer dat even losjes) – hoe – door A en B te doen. A en B konden nu wat scherper geformuleerd en wonnen daarmee ook aan zeggingskracht. De rest van de piramide was met licht trekken en duwen onder A en B onder te brengen. Daardoor kreeg die onderbouwing ook nog wat meer reliëf.

In een uur samen rond een whiteboard hadden we een logischer maar vooral ook inhoudelijk veel interessanter verhaal ontworpen. Ik vertrok hartstikke tevreden. En opnieuw onder de indruk van wat ik kan bereiken door het piramideprincipe als instrument te gebruiken – samen met twee snelle denkers!