Ik gebruik al jaren een handout over het schrijfproces die ik heb gebaseerd op het klassieke schrijfprocesonderzoek van Flower, in een versimpelde versie daarvan die ik ontleen aan Stukken beter schrijven. Het schrijfproces bestaat daar uit drie fasen, die 40-20-40 procent van de tijd innemen: voorbereiden (inclusief structureren), doorschrijven, redigeren. In een hoekje ervan staan ook al jaren dezelfde drie veelvoorkomende schrijfprocesproblemen, maar ik heb er net een vierde aan toegevoegd: blijven hangen in fase 1.

De drie problemen waren:

1.  te weinig aandacht voor fase 1: meteen gaan schrijven en dan ergens stranden omdat je amper weet wat je wilt zeggen, of denkend schrijven en de lezer met dat onuitgekristalliseerde denkwerk opzadelen
2. te weinig tijd voor fase 3: de deadline overvalt je en je levert een slordig product af
3. fase 2 en fase 3 lopen door elkaar: de te alerte criticus blokkeert het schrijven, de schrijver doet z’n uiterste best steeds ‘perfecte’ zinnen af te leveren maar daardoor stagneert het proces en wordt het eindresultaat vaak ook houterig.

‘Blijven hangen in fase 1’ ken ik niet uit de literatuur, maar ik ken iemand die al jaren bezig is met het structureren van een boek en die al een ontelbare hoeveelheid inhoudsopgaven heeft, maar geen tekst. Bovendien hoor ik het probleem toch ook van andere zakelijke schrijvers regelmatig: blijven streven naar de ‘perfecte’ structuur. Maar die bestaat niet, en bovendien spoor je problemen in de logica van de structuur soms echt pas op op het moment dat je gaat schrijven. Niet voor niets is het schrijfproces grillig (‘recursief’): je springt er wat in heen en weer.

Ik ontdek regelmatig in de doorschrijf- en/of redigeerfase dat er iets niet klopt in mijn structuur. Geen probleem. Een klein probleem repareer ik wel (zoals in het schrijfproces met z’n tienen van laatst). Grote problemen kunnen wel eens dwingen tot een terugkeer naar fase 1. Hoe eerder je ontdekt dat je nog serieus reparatiewerk te doen hebt, des te beter.

Voorbereiden mag 40 procent van de tijd kosten, en zelfs wel wat meer in een complexe situatie, maar bij een goed schrijfproces houd je altijd in de gaten dat het op een gegeven ogenblik echt af moet, en ook af mag. Perfect hoeft niet. Ga lekker schrijven. Repareren kan altijd later nog.