Eerder deze week had ik het over de vertaalslag van piramide naar tekst en bepleitte ik een ‘verticale’, inhoudelijke indeling. Nog even een PS nu, want precies dit punt onderscheidt het échte piramideprincipe volgens Minto waarop ik mij baseer zich van enkele alternatieve methoden voor het structureren van tekst die óók piramideprincipe of piramidaal schrijven heten, en soms zelfs ook naar Minto verwijzen. Maar die hebben dan dus één ding niet helder voor ogen, en dat is die verticale vertaalslag (en de daarbij horende hoge eisen aan de logica, want je kunt alleen maar verticaal indelen als de takken van je structuur kloppen, maar dat terzijde).

Die piramides zien er vaak zo uit:

Het idee is dat je een hoofdboodschap formuleert, daar een vraag op hoofdlijnen over stelt, en daarna een verdiepende vraag (en eventueel nog meer), dus bijvoorbeeld eerst ‘wat zijn daar de argumenten voor’ en daarna ‘en hoe kun je die met data onderbouwen’ – maar andere vragen mogen ook, bijvoorbeeld eerst ‘welke maatregelen moeten we daarvoor nemen’ en daarna ‘en hoe ben je daaraan gekomen?’.

De hoofdstukindeling is dan wat ik horizontaal noem: je begint met de inleiding, daarin staat de hoofdboodschap (dat is de overeenkomst met Minto), en vervolgens behandelt elk hoofdstuk een niveau van de piramide, dus een vraag. Dat is echter juist niet wat Minto betoogt. Sowieso moet je bij haar structureren in antwoorden, niet in vragen. Per vertakking stel je één vraag, en daarop geef je een ‘uitwaaierend’ antwoord, waarbij elk deel-antwoord tot dezelfde categorie behoort. Bij een waarom-vraag komen er argumenten als antwoorden op het niveau eronder; bij een hoe-vraag maatregelen of acties. Als je die dan gebruikt voor de hoofdstukindeling, geeft dat één hoofdstuk per argument of maatregel, dus per tak van de structuur.

Nou mag iedereen iets driehoekigs natuurlijk piramideprincipe noemen, en zo’n horizontaal ingedeelde driehoek leidt niet per se tot slechte teksten. Maar als je écht goed wilt structureren en schrijven, dan baseer je je op Minto. En dat is dus geen massieve driehoek, maar een vertakkende structuur, met antwoorden in plaats van vragen in de vakjes, en een inhoudelijke tekstindeling, met één argument of maatregel per hoofdstuk. Dat is zowel goed voor de logica als voor de toegankelijkheid voor de lezer.