Even een beetje speculeren, hoor. Want het is nog te vroeg voor conclusies, de studenten zijn allemaal nog bezig. Maar ik kan het niet laten alvast een tipje van de sluier op te lichten over de nieuwste onderzoeksresultaten naar de effectiviteit van het piramideprincipe. Voorzichtig, want het zijn voorlopige resultaten op basis van steekproeven en impressies. Maar ik ben benieuwd of deze contouren gaan uitkristalliseren. 

Waar het vooral om gaat, is een nuancering van het meest opzienbarende resultaat van vorig jaar, en dat was dat niet-kenners de structuur van een piramidaal rapport niet doorzien – iets wat ik wel heb geformuleerd als ‘je gaat het pas zien als je het doorhebt’. In enkele van de huidige onderzoeken (tien groepjes studenten van het onderzoekscollege en één Masterscriptie) blijken de respondenten de piramidale structuur wel te doorzien.

Dat is interessant, en goed nieuws voor het piramideprincipe – al blijft het natuurlijk zo dat niet iedereen de structuur doorziet. En de vraag is dan natuurlijk: waar ligt het aan, of lezers zonder kennis van het principe de structuur begrijpen of niet? Welnu, daarover enkele speculaties:

1. Het ligt aan de mate van gewenning aan de traditionele, methodologische opbouw van adviesrapporten. Eerstejaars studenten lijken de rapporten beter doorzien dan ouderejaars; eerstejaars zijn nog niet helemaal methodologisch beïnvloed in hun jaren op de universiteit.
2. Het ligt aan de aard van de tekst. De ene piramidale tekst is immers de andere niet. Lengte speelt misschien een rol, en ik ben benieuwd of het ook zo is wat nu lijkt, namelijk dat een waarom-onderbouwing met argumenten astiger te doorzien is dan een hoe-onderbouwing met maatregelen. Dat is ook wel voorstelbaar: maatregelen zijn makkelijker als advies-achtig te herkennen.
3. Het ligt aan de affiniteit met het onderwerp. Eén respondent die heel erg ‘in’ de materie zat, doorzag meteen de structuur van het rapport dat vorig jaar voor zo veel verwarring zorgde.
4. Het ligt aan de leesstijl. Sommige lezers gaan zo eigenzinnig aan de haal met zo’n tekst, het maakt eigenlijk niet uit hoe die dan in elkaar zit – het lijkt erop dat dat geldt voor oudere lezers en lezers met een groot direct belang bij het advies. Anderen lezen braaf alles van A tot Z en die zijn dan veel afhankelijker van het doorzien van de structuur.

Naar geen van deze aspecten is rechtstreeks onderzoek gaande, maar misschien maken de huidige onderzoeken wel duidelijk wat de meest veelbelovende richting is voor vervolgonderzoek.

In ieder geval blijft het zo dat je niet simpel kunt zeggen dat het piramideprincipe tot betere of juist slechtere teksten leidt. Daarvoor verschillen piramidale teksten en lezers te veel, en we weten nog steeds niet wat de doorslag geeft. Maar hopelijk weten we over een paar weken daar wel meer over.

En er ‘hangt’ meer: interessante nieuwe inzichten in het nut van het voorop zetten van de hoofdboodschap, de rol van de inhoudsopgave, de zin van leesinstructies, de mogelijkheden van een ‘tussenvariant’ tussen piramidaal en methodologisch in, enzovoort. Daarover later meer!