De echte zakelijke lezers uit de blogpost van gisteren deden ook nog iets anders, waarin zij in de lichting onderzoeken van dit jaar niet alleen stonden: ze projecteerden de methodologische structuur over de piramidale tekst heen. Vorig jaar is me dat niet zo duidelijk geworden, maar dit jaar kwam het in minstens drie van de onderzoeken voor: dat de respondenten aangaven de structuur van het piramidale rapport goed te begrijpen, maar desgevraagd maakten ze er maar een raar potje van. Een methodologisch potje welteverstaan.

Eén van de onderzoeksgroepjes die op dit fenomeen stuitten, waren Douwe en Irene. Zij concludeerden:

De lezer zit zo vast in de methodologische structuur, dat hij tekstonderdelen onderscheidt die er niet zijn.

Twee citaten uit interviews die zij hadden met lezers van een piramidaal rapport – in dit geval twintigers die een niet speciaal voor hen bedoeld rapport lazen, in een bedachte maar wel realistische situatie (‘geef een vriend(in) hierover advies’):

Die inleiding en die conclusie vond ik goed, en tussendoor dat geneuzel, wat was het?.. Nederland, buitenland, Nederland? Echt ehh nee, ik had niet door.. Ja ik had inleiding en ehh,.. Als je kunt zeggen Inleiding, middenstuk, conclusie, mja nee, dat middenstuk… Ik zag het wel als middenstuk, maar dat vond ik niet duidelijk. Het middenstuk vond ik niet duidelijk opgebouwd.

En als je dan een inhoudsopgave hebt, dan kun je heel goed de lijn van een onderzoek zien. En dan kun je hier echt: inleiding, nou onderzoek  1 tot en met 4 en dan bam conclusie.

Voor alle duidelijkheid: een piramidaal rapport is niet opgebouwd als inleiding – middenstuk – conclusie, heeft de conclusie niet aan het eind en laat de lijn van het onderzoek niet zien. Deze respondenten projecteren hun verwachtingen over de bestaande tekst heen. En die verwachtingen zijn helemaal bepaald door de methodologische volgorde – waarin inderdaad de meeste adviesrapporten gegoten zijn. Douwe en Irene hadden de indruk dat deze lezers vinden dat een rapport wel met een conclusie ‘moet’ worden afgesloten.

Ook in het onderzoek van Marèll, Nynke en Nynke Ant doen respondenten, in dit geval zakelijke lezers van een niet specifiek voor hen geschreven inhoudsopgave, iets soortgelijks. Ze vinden ‘dat het allemaal heel logisch is’ en zeggen ‘de structuur nu wel te begrijpen’, maar vallen door de mand als ze die structuur gaan uitleggen:

Ik kan me voorstellen dat je enquêtes hebt gedaan, die beschrijft in de methode en dat het advies geschreven is vanuit die enquêtes. (…) Voor het advies ga je bij de uiteindelijke resultaten kijken.

Vorig jaar bleek al de hardnekkigheid van de conventionele genre-verwachtingen van lezers die het piramideprincipe niet kennen. Nu blijkt heel duidelijk hoe hardnekkiger ze inderdaad zijn, en dat voor piramide-onderzoek niet kan worden volstaan met vragen ‘heb je deze tekst begrepen?’ Het ‘ja’ van een respondent hoeft niet te betekenen dat de piramidale structuur doorzien wordt.