Tsja, het is wat, taal en kerst. Sinds de nieuwste spellingswijziging is kerst met een kleine letter en Kerstmis met een grote (bron), als het tenminste het feest is en niet de mis, en alsof dat nog niet genoeg is, is het al een aantal jaren schrikken dat Jezus niet meer in een kribbe geboren is, maar in een voederbak. Hartstikke goed, die nieuwe bijbelvertaling – op dat ene woord na. Nouja, toegegeven, ook ‘en het geschiedde in die dagen’ vond ik prachtig, en dat is gewoon ‘in die tijd’ geworden. Maar ik begrijp dat verandering nodig was – en een beetje auw doet.

Maar afgelopen kerstnacht, in onze plaatselijke PKN-gemeente, kreeg ik toch echt bijna de slappe lach van de vertaling, ondanks dat de kribbe weer terug was. Enerzijds werden de herders ‘ongelofelijk bang’; anderzijds zongen de engelen over ‘mensen des welbehagens’. Zoiets heet een stijlbreuk: ‘ongelofelijk bang’ is informeel, maar ‘des welbehagens’ is archaïsch en formeel: het is een genitief, een naamvalsconstructie die niet meer actief gebruikt wordt in het Nederlands. Kort na elkaar botst dat, en beide stijlen kunnen nooit voor één publiek optimaal zijn. Daarom wordt aangeraden stijlbreuken op te lossen: één van de twee stukken herschrijven.

Die genitief staat in de oude NGB-vertaling, maar daar zijn de engelen niet ‘ongelofelijk bang’, nee, zij ‘vreesden met grote vreze’. En ‘ongelofelijk bang’ zijn ze zelfs in de nieuwe vertaling niet, daar ‘schrikken ze hevig’ (kennelijk had de dominee zelf wat gemaakt?). En daar zijn de ‘mensen des welbehagens’ ‘de mensen die hij (God) liefheeft’. In beide gevallen is de stijlbreuk weg.

Ik moet zeggen: de stijlbreuk werkte op mijn lachspieren. Maar misschien was het wel expres, zo realiseerde ik me later. Want herders zijn gewone kerels uit het volk, en ik kan me voorstellen dat engelen archaïsch taalgebruik bezigen. Dan is het dus een functionele stijlbreuk. In taal is vrijwel niets zwart-wit fout óf goed – ook stijlbreuken niet!

Bron bijbelvertalingen: Oude en nieuwe vertaling van het kerstverhaal naast elkaar