‘Bordjes’ is een wat te beperkt begrip voor waar ik het vandaag over wil hebben, het waren posters en afbeeldingen van schilderijen, maar vooruit, het past wel in de serie. Twee verschillende observaties.

1. Up Above? 

Ik had me voor ons vertrek gerealiseerd dat het hele idee van Australië en Nieuw-Zeeland als zijnde ‘Down Under’ relatief is: gezien vanuit onze positie op de traditionele wereldkaarten en -bollen. De aarde heeft geen absolute boven- en onderkant, dus wat beneden en boven is, is een kwestie van conventie. Vandaar dat ik het leuk vond om op een camping in Nieuw-Zeeland deze wereldkaart aan te treffen:

De conventie is hier twee keer omgekeerd: boven- en onderkant zijn omgewisseld, en de aarde is op de andere kant door midden geknipt om horizontale project mogelijk te maken. Conventioneel is dat die ‘knip’ door de Grote Oceaan gebeurt, hier is de Atlantische in twee stukken verdeeld. 

Als je de Grote Oceaan doorknipt, is Nieuw-Zeeland de uiterste periferie; ik heb wel wereldkaarten gezien waar het land zelfs helemaal niet op staat. Als je dat omdraait, is Europa de periferie (rechts onder) en valt beter op uit wat een boel pietepeuterige kleine landjes ons continent bestaat. Ik vind dat heerlijk relativerend. Ik heb inmiddels zelf een ‘Pacific-centered’ wereldkaart gekocht om als poster op te hangen in mijn werkkamer. 

2. In vogelvlucht

In wat de indrukwekkendste lezing was in mijn jaren als promovendus in de taalkunde leerde ik in 1994 over het bijzondere perspectief dat Aboriginals in hun kunst (en in hun taal!) innemen: vanuit vogelvlucht, of helicopterperspectief. Dat is heel anders dan het onze: wij zijn geneigd zijn om dingen af te beelden (en te benoemen) vanuit ons eigen gezichtspunt. Die lezing (het was tijdens de First International Summer Institute in Cognitive Science, SUNY Buffalo, en ik meen me te herinneren dat een van de sprekers David Wilkins was, maar ik weet dat niet zeker meer) vond ik deels zo interessant omdat  mijn eigen onderzoek ook net het terrein had betreden van hoe taal een reflectie is van ons perspectief op de wereld, maar vooral ook omdat ik me toen realiseerde hoe anders het kan zijn, en dat het wellicht mogelijk is om een minder egocentrisch wereldbeeld te hebben. Sindsdien wilde ik naar de plek waar die lezing over ging: Alice Springs, die stip op de kaart van Australië midden in het grote niks van de woestijn, terwijl alle andere stippen in dat grote land aan de kust liggen, op meer dan 1000 kilometer afstand. 

Welnu, ik ben in Alice Springs geweest, een van de hoogtepunten van onze reis, en ik heb inderdaad voorbeelden gezien van dat bijzondere perspectief. We konden twee voorbeelden op de foto zetten. Hier zie je twee mensen die rond een waterhole zitten, met een windscherm naast zich ter bescherming, of, kort gezegd: ‘a good place to sit’:

En dit is een rivier, nouja, droge rivierbedding, maar rivieren zijn daar meestentijds droog:

En dat is dus het gewone perspectief, hè, voor de Arrernte, het volk dat van oudsher in de omgeving van het huidige Alice Springs leeft. Fascinerend. Temeer omdat de Aboriginals een superieur richtinggevoel en oriëntatievermogen hebben, bijna alsof ze hun land vanuit de lucht kennen. En dat kan nu wel zo zijn, maar ze konden dit al lang voordat de vliegtuigen, de helicopters en de landkaarten kwamen. Landkaarten hebben ze helemaal niet nodig, dat is iets voor die suffe westerlingen. En toch zijn het ook gewoon mensen, net als wij…