Nog zo’n boek dat ik móest lezen: De imperfecte adviseur, onder redactie van Thijs Homan. Alleen al vanwege de titel, en Homan lees ik graag.

Vormdingetjes lopen als rode draad door dit ‘andere-leestips-thema’ en wat dat betreft is dit ook wel weer een bijzondere. Toen ik het boek uit de verpakking haalde, dacht ik dat het een misdruk was: het had geen rug. Maar dat hoort kennelijk zo: het boek oogt, is imperfect.

Door de ‘open rug’ zie je ook duidelijker dat het een bundel is. Van ‘narratieven‘: verhalen van organisatieadviseurs over iets wat niet goed ging bij hun werk, met een reflectie erop en ook een soort reflectie op de reflectie. Met achteraan nog weer een eindreflectie van Homan.

De narratieven vind ik stuk voor stuk herkenbaar. Het gaat over van die dingen als: al vanaf het begin je opdrachtgever onsympathiek vinden, hoe je in een bijeenkomst voelt dat het niet goed gaat, maar niet weet wat je eraan moet doen (en dat dan – fijn – bij de lunch een paar deelnemers je er nog op aanspreken ook maar die laten je daarna gewoon verder ploeteren), je loyaliteitsconflict tussen degene door wie je bent ingehuurd en de mensen tegenover je in een bijeenkomst, niet op één lijn zitten met je collega en dan uit het project gebonjourd worden. Het is troostrijk om dat eens allemaal zo te lezen – ik ben niet de enige die voor haar gevoel vaak maar wat aanklungelt. En ook vaak het gevoel heeft dat het eigenlijk beter zou moeten.

Uiteindelijk is dat laatste het kernthema van het boek: waarom stellen adviseurs zulke hoge eisen aan zichzelf? Want binnen de kortste keren wordt imperfect mogen zijn ook weer iets hoogs en edels: nou moet je ook nog imperfect zijn, en dat wel even heel goed: perfect met je imperfectie omgaan. Of zelfs imperfect – maar in elk geval moet het.

Waar komt dat toch vandaan, die hoge werkethiek? In de slotbeschouwing stelt Homan dat aan de orde zonder er een eenduidig antwoord op te geven. Dat is er misschien ook niet. Het ‘moet’ in elk geval het meest van onszelf en van elkaar – we praten het elkaar aan.

De reflecties op de narratieven, van de schrijvers ervan, vind ik nogal wisselend van kwaliteit. Een enkele schrijver maakt zich er makkelijk van af met een beroep op de imperfectie van de reflectie. Imperfectie – of gemakzucht? Ik deed eerder een opleiding bij Homan en toen had ik dezelfde twijfel: waar gaat een gezonde flexibele omgang met aanpakken, planningen en voorbereidingen (want het is toch allemaal niet zo maakbaar) over in gemakzucht? 

Andere reflecties zijn wel de moeite waard, zeker als ze de kwetsbaarheid van de adviseur tonen (daarin verschillen ze ook). Regelmatig gaat het over het schrijven zelf, wat dat doet, en wat je er ook niet mee doet – ook schrijven is nooit perfect, geen enkele tekst is perfect:

(…) als wij iets zeggen, opschrijven of aantekenen met de illusie daarmee iets vast te leggen of af te ronden, daaraan altijd iets ontsnapt en dat precies daarin, in wat wij dus niet snappen (zowel letterlijk als figuurlijk), of in wat geen vaste plek heeft, of tussen de regels verdwijnt, de betekenisruimte zit.  (p. 120, Mieke Moor).

Mijn eigen verhaal over het ‘mislukte’ project ‘we gaan hier niet populistisch schrijven’ (te lezen in mijn e-boek), dat ik schreef na diezelfde opleiding, is overigens een vergelijkbaar narratief + reflectie. Voor mij is de eerlijkheid over wat er niet lukt dus niet nieuw. Maar ik merk wel regelmatig dat anderen, zeker jongeren, veel meer het glamourbeeld van adviseren hebben: je komt, je doet iets, en de dingen veranderen in de gewenste richting. Zeker als je een beproefd recept gebruikt – een framework, theorie, werkvorm, benadering die zich al bewezen heeft.

Maar zo werkt het dus vaker niet dan wel. Laten we daar eerlijk over zijn. En dán gaan kijken naar wat we wél kunnen doen. Dit boek kan daartoe inspireren.