Op de NACV-meeting kreeg ik een boekentip toen het ging over weerstand tegen adviezen: De onwelkome boodschap. Ik ging daarnaar op zoek en keek in eerste instantie een beetje op mijn neus omdat het én nogal oud is (1999 en zelfs alleen nog maar tweedehands verkrijgbaar) én als ondertitel heeft ‘hoe de vrijheid van wetenschap bedreigd wordt’ – terwijl ik niet doelde op weerstand tegen de resultaten van wetenschappelijk onderzoek, maar het advieswerk in de praktijk.

Desalniettemin heb ik het besteld (was dus ook niet zo duur, als tweedehandsje; ik zie dat de prijs bij Bol inmiddels wat omhoog is gegaan) en gelezen, en in tweede instantie ben ik er juist heel enthousiast over: ik heb het ademloos uitgelezen. De schrijfstijl is hier en daar misschien ietsje oubollig en een tikkeltje langdradig, maar ook wel heel aangenaam (ik ben er niet achter waar dat ‘m precies in zit). En verder zijn het eigenlijk allemaal best wel spannende verhalen die misschien al van even geleden zijn, maar die (denk ik) onveranderd actueel zijn qua strekking.

Het boek bestaat, na een iets droge inleiding, uit allemaal voorbeelden van onderzoek waarvan de resultaten controversieel waren. Bijvoorbeeld voor de overheid: onderzoek naar de haringstand sloot niet aan bij het overheidsbeleid voor de visserij. Maar ook voor bedrijven: het meest ervan langs krijgt de farmaceutische industrie die bijvoorbeeld (dat herinner ik me nog vagelijk) onderzoek dat aantoonde dat de pil het risico op trombose vergroot bagatelliseerde. Bagatelliseren, ontkennen, negeren, aanvallen, monddood maken… de strategieën om met onwelkome boodschappen om te gaan zijn talrijk.

De onderzoeker hield in deze gevallen meestal voet bij stuk, waardoor dit allemaal affaires zijn kunnen worden. Aan het eind van het boek gaat het nog even over de persoonlijke kant ervan: het betreft mensen met een Galileïsche instelling, voor wie het gaat om de waarheid. Ze zijn daarbij wel vasthoudend, om niet te zeggen ‘hoekig’ (p. 159) of in de ogen van sommigen zelfs ‘querulant’ (p. 160). De vraag is of ze dat al waren vanaf het begin, of worden als ze in het nauw gedreven worden. Dat vind ik een interessante kwestie.

En er bleek wel degelijk een link met mijn werk. Waar het boek mij toe inspireert is om niet te makkelijk mee te gaan met de geluiden die ik wel eens hoor van adviseurs: ‘dit kan ik niet zo luid en duidelijk zeggen want dat pikt mijn  klant niet’ of ‘de opdrachtgever wil dat er niet in hebben’ of ‘laten we maar geen expliciete boodschap opnemen’ ofzoiets. Tactisch zijn is helemaal prima, maar ergens ligt daar een grens waarin je onwelkome waarheden weg gaat moffelen. Die grens ga ik scherper in de gaten houden.