Ook al heb ik nog niet eerder een echt socratisch gesprek gevoerd, ik heb natuurlijk wel ervaring met discussies en andere groepsgesprekken. Daarvan vind ik vaak dat ze zo vrijblijvend zijn. Vorige week maakte ik er nog zo een mee, toen praatten we over de positie van moslims in het onderwijs, in Nederland, in de wereld –  maar iedereen ‘riep maar wat’ (ikzelf ook), niet uit eigen ervaring en ook niet altijd gebaseerd op een grondige feitenkennis. Zo’n discussie zet me weliswaar ook aan het denken (‘zelf denken’ is het doel van socratische gesprekken), maar dat is ‘vrijwillig’: het hoeft helemaal niet, ik hoef er niets mee, en ook die opbrengst is dus vrijblijvend. 

Hoe kom je uit die vrijblijvendheid? Dat is één van de dingen die ik hoop te leren uit mijn cursus socratisch gesprek, die deze week begint en die ik vrijdag hier ook al aankondigde.

De afgelopen weken las ik al een interessant boek over socratische gesprekken, niet eens voor de cursus. Het ging om Het poëtisch argument, dat ik las omdat ik, zoals ik op dit weblog al wel eens heb laten doorschemeren, op zoek ben naar manieren om anders dan met alleen maar logos te werken in zakelijke teksten – met poëtische argumenten misschien? Er gaapt nog een aardig gat tussen die vraag en wat er in dat boek staat, dus verwacht nog geen handvatten op dit weblog, maar inspirerend was het wel; ik denk nog verder.

Het poëtisch argument gaat over socratische gesprekken in organisaties. Belangrijk daarin is het hittepunt: de kern van het gesprek, daar waar het gesprek eindelijk gaat om waar het wérkelijk om gaat, en dus spannend wordt – wat ik in mijn post van vrijdag omschreef als ‘met de billen bloot’.  In de tijd dat ik daarover aan het lezen was, had ik (niet toevallig waarschijnlijk) een ervaring daarmee. Enigszins tegen wil en dank zette ik een groepsgesprek over milieu en politiek dat ik tot dan toe stuitend vrijblijvend had gevonden op scherp door als enige er best voor uit te willen komen op welke politieke partij ik stem. Onmiddellijk was het gesprek helemaal niet meer vrijblijvend en reuze-spannend. Toen ik later terugkeek, was ik daar trots op: dat had ik (nieuw in die groep) toch maar mooi voor elkaar gekregen. Ik kan daar kennelijk iets, wat ik nog leuk vind ook, maar wat ik weinig bewust inzet, eng vind ook.

In de artikelen die we moesten lezen voor het begin van de cursus gaat het echter maar weinig over hittepunten. In één voorbeeld praten de gespreksdeelnemers over agressie, en dan staat er dat veel van hen verkeerden in ‘zalige onwetendheid (…) over hun eigen agressie’, maar zich in het gesprek er wel bewuster van werden. Hoe is dat gegaan? Werd het thema ‘agressie’ naar het hier-en-nu gebracht, van agressieve gespreksstrategieën?

De spanning die het oplevert als het niet meer over ‘daar-en-toen’ gaat (je praat in een socratisch gesprek aan de hand van ingebrachte voorbeelden uit de eigen ervaring van de deelnemers), maar over wat er in het gesprek zelf plaatsvindt, vind ik in Het poëtisch argument fascinerend – daar loochent zich niet de training in de Gestalttherapie die ik ooit volgde. Op die manier is een gesprek zeker niet meer vrijblijvend.

Dus: ga ik de komende weken hittepunten meemaken en ver-van-mijn-bed-discussies naar het hier-en-nu brengen? Ik hoop het!