Categorie archieven: schrijftips

Adviseren is talig

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Afgelopen vrijdag ben ik voor de tweede keer naar een SIOO masterclass geweest (verslag van vorige keer). Deze werd gegeven door Mark van Twist en ging over adviseren en veranderen als talige professie. Het onderwerp is voor mij aan alle kanten interessant en relevant: als geïnteresseerde taalkundige, als zelf adviseur en als iemand die adviseurs en veranderaars begeleidt bij hun talige werk. Het was ook weer erg leuk, en leerzaam!

De spreker was vooral heel sterk in het ene voorbeeld na het andere, en die voorbeelden waren geweldig: inhoudelijk relevant en vermakelijk. Ze kwamen soms ook dichtbij: de Rotterdamse gemeentepolitiek kwam voorbij, en een actie van Milieudefensie ooit hier in de wijk. Het grootste voorbeeld ging over het Groene Hart, en daar kom ik ook nogal eens. Dat maakte het allemaal extra aansprekend.

Inhoudelijk en theoretisch vond ik Van Twist minder verrassend. Ik wist veel al, bijvoorbeeld uit de metaforen– en framing-theorie, de kritische discoursanalyse en storytelling. De mix vond ik interessant, en hij voegde er ook nog een paar mooie dingen toe, zoals de drie P’s van reageren op een sterk geframede aanval, zoals bijvoorbeeld die van Wilders op Cohen, door hem de ‘bedrijfspoedel’ van het kabinet te noemen. Door dat te ontkennen, bevestig je het beeld alleen maar. De drie P’s zijn: je kunt vanuit Principe reageren (‘zo gaan we niet met elkaar om’), op de Persoon (‘dat is demoniseren’) of Pragmatisch (met een grap). PvdA’ers zijn sterk geneigd tot die eerste P.

Dat Groene Hart voorbeeld ging over hoe een woord wáár wordt. Iemand heeft die term ooit bedacht, maar het is geen hart en het is ook niet groen. Desalniettemin is het Groene Hart nu een realiteit. Zoiets gaat volgens Van Twist in negen stappen, en dat vond ik inzichtelijk.

Een praktisch handvat bood hij nog door te adviseren vragen te stellen die mensen verwarren, bijvoorbeeld ‘hoe ruikt verandering?’ Als ze niet meteen een pasklaar antwoord hebben, krijg je in elk geval ook niet de clichés waarmee verandering altijd omgeven is.

Het minst kwam Van Twist uit de verf op het gebied van interactie. Dat is duidelijk niet zijn ding. Hij stelde weliswaar een enkele vraag waar we dan twee-aan-twee even over mochten nadenken, maar tot discussie kwam het niet en we werden ook niet echt aangezet tot reflectie of toepassing op iets van onszelf. Dat was anders dan in de vorige masterclass, en dit was dan ook meer een lezing dan een masterclass, vond ik. Wel interessant om te zien hoe iemand zo’n klus, masterclass voor zo’n 100 mensen, aanpakt.

Maar het was dus wel erg leuk en inspirerend. Wat nou precies de hoofdboodschap was, heb ik niet helemaal scherp. Het was iets met: wees je bewust van de rol van (je eigen) taal als adviseur/veranderaar, en van het belang van framing, casting en scripting in het veranderproces, naast de ‘officiële’, beleidsmatige verandering. Die neem ik mee!

Het nieuwe staat achteraan

Louise Cornelis Geplaatst op door  

ik heb de laatste tijd opvallend vaak stukjes zin zitten verschuiven, dus ik dacht: ik moet er maar eens een blogpost aan wijden om de schrijvers met wie ik werk uit te leggen waarom ik dat doe. Het waren namelijk allemaal gevallen van een volgordeprobleem voor wat betreft de nieuwswaardigdheid (ook wel: het links-rechtsprincipe).

Het links-rechtsprincipe

Het eiereneten is dat een zin het beste kan beginnen (links) met iets wat al bekend is, en aan het eind (rechts) pas het nieuwe brengen. Ik ken het principe zelf uit het nog steeds onovertroffen boek Formuleren (1993) en daarin staan deze drie fraaie voorbeelden van hoe het op dit punt mis kan gaan (p. 11):

  1. Osteoporose, verhoogde botafbraak, treedt op in de menopauze bij vrouwen.
  2. … dat als flippen een sportonderdeel van de Olympische Spelen zou worden, dit kabinet een gouden medaille moeiteloos voor ons land zou binnenhalen.
  3. [ voorafgaande tekst gaat over klachtafhandeling ] Zürich verzekeringen ziet het trainen van medewerkers daarom als een randvoorwaarde bij een succesvolle klachtenbehandeling.

Bij (1) denk je toch even: ja, dûh, niet bij mannen. (2) ervaar ik als een nachtkaars die uitgaat en (3) moet ik twee keer lezen om te snappen welk punt de zin maakt.

(3) maakt het meest duidelijk waar het probleem ‘m in zit: het gaat ervoor al over klachtenafhandeling, dus ‘bij een succesvolle klachtenbehandeling’ is niet het deel van de zin waar het meest nieuwswaardige in staat. Het nieuwe, dus dat stukje informatie dat deze zin hier toevoegt, zit ‘m in het trainen van medewerkers. Dat moet dan ook naar het eind, bijvoorbeeld zo:

  • Voor Zürich verzekeringen is een randvoorwaarde voor succesvolle klachtenbehandeling daarom het trainen van medewerkers

(1) is de eerste zin van een tekst die helemaal over osteoporose gaat. Het is dan vooral gek om daar meteen vooraan over te beginnen. Daar kan beter iets bekends staan, bijvoorbeeld:

  • Dit artikel gaat over osteoporose

En bij (2) moet het winnen van de gouden medaille naar achter schuiven, want dat is wat deze zin toevoegt:

  • … dat als flippen een sportonderdeel van de Olympische Spelen zou worden, dit kabinet  moeiteloos voor ons land een gouden medaille zou binnenhalen.

Dan nog een langer voorbeeld, ook uit Formuleren:

UEFA-cup
AC Milan, de ploeg van Ruud Gullit en Marco van Basten, heeft gisteren in Spanje voor het toernooi om de UEFA-cup met 1-0 verloren van Gijon. Voor 30.000 toeschouwers was Gullit een van de uitblinkers. De ex-PSV’er kreeg net als Van Basten een paar kansjes, maar kon die niet benutten. Trainer Sacchi van AC Milan, die de vaste centrale afweer Maldini-Baresi aan de kant liet, verving Van Basten twintig minuten voor het einde voor Virdis, ook een goalgetter. Van Basten kon in de harde ontmoeting weinig uitrichten tegen zijn bewaker Alblanedo
Op de benen van Gullit pleegden de Spanjaarden enige malen flinke aanslagen.

Huh? Probleem in die laatste zin is dat de benen van Gullit als bekend verondersteld worden. Maar Gullits benen kwamen nog niet eerder ter sprake en ze volgen ook niet zomaar uit de eerste alinea. Daar gaat het over de hele Van Basten. Eventueel zou ‘harde ontmoeting’ kunnen leiden tot een omgekeerde zin:

  • De Spanjaarden pleegden ook enige malen flinke aanslagen op de benen van Gullit.

Oorzaak: wat wel in schrijver z’n hoofd zit, staat niet op papier

Voor dit soort problemen zijn twee oorzaken:

  • Het links-rechtsprincipe bestaat in de schrijftaal, in de spreektaal hebben we andere manieren om elkaar te laten weten wat bekend is en wat nieuwswaardig. We doen dat vooral door nadruk, accent, klemtoon. Als een schrijver zijn eigen tekst leest, hoort hij de klemtoon die hij bedoelt in zijn eigen hoofd. Alleen, de lezer hoort dat niet en moet het doen met wat hij op papier voorgeschoteld krijgt. Als je volgordeproblemen hebt, laat dan eens een ander je tekst hardop voorlezen. Dan hoor je meteen welke andere accenten die legt en tot welke interpretatieproblemen die leiden.
  • Benodigde informatie zit wel in het hoofd van de schrijver, maar die is vergeten ‘m op papier te zetten. Vaak betreft die informatie een bepaald verband. Voor de schrijver van het voetbalstukje is de relatie tussen de eerste alinea en Gullits benen mogelijk heel logisch, alleen: wij zien het niet. Ook om gedachtesprongen op te sporen is veel feedback krijgen op je schrijfwerk onontbeerlijk!

* * *

Een voorbeeld met Van Basten en Gullit als voetballers van AC Milan, ja, zo oud is Formuleren al. Maar het links-rechtsprincipe is van alle tijden en nog altijd geldig. Bouw je zinnen op vanuit iets bekends naar iets nieuws – voor de lezer. Ja, ook als je met hoofdboodschap voorop wilt schrijven!

Ik hoor John Cleese

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb het op dit blog al vaker gehad over het ‘and now for something completely different’-stijlverschijnsel dat vooral in inleidingen optreedt. Ik vond onlangs weer een mooie: in de rubriek ‘Thuiskok’ van Sam de Voogt in de NRC van 28 augustus (p. C6):

Onlangs ben ik verhuisd binnen Amsterdam; ik woon nu niet ver van de Amstel. De rivier en  haar oevers bieden eindeloze mogelijkheden om te sporten: roeien, zwemmen, hardlopen. Dat laatste doe ik graag en nu ik ben verhuisd kan ik vaker een van mijn favoriete rondjes rennen: langs de Amstel naar Ouderkerk en terug. Wie zich langs het water voorbij het Amstelpark begeeft, bevindt zich plotse tussen de weilanden van het Groene Hart. Met name in de zomer is het prachtig, met welig tierende bloemen, planten en kruiden aan de waterkanten.

Zou het hier zijn geweest dat Peter Lute op het idee kwam een eigen kruidenkas neer te zetten en zijn restaurant De Kruidfabriek te openen?

En vervolgens gaat de rest van het stukje, nog zo’n 75 % van het geheel, over Lute en zijn kruiden.

De eerste inleiding is een heel lekkere voor een stukje over hardlopen, zal ik maar zeggen. In combinatie met ’thuiskok’ denk ik dan mogelijk ook nog aan sportvoeding. Maar ik zit ernaast. Dus: bij de witregel hoor ik John Cleese.

Nouja, ik snap wel waar het vandaan komt: beginnen is sowieso lastig én mensen hebben geleerd dat een persoonlijke anekdote het goed doet als inleiding. Maar als een inleiding één ding goed moet doen, is het wel de verwachtingen van de lezer managen.

Beter schrijven: niet een-twee-drie

Louise Cornelis Geplaatst op door  

In mijn lijstje links van vorige week had ik het over die man van de Wereldbank die ontslagen werd omdat hij wilde dat zijn organisatie beter ging schrijven. Datzelfde nieuws is opgepikt door Ann De Cramer, columniste in Onze Taal (nr. 7/8 van 2017, p. 21). Zij kent het ook: verzet tegen helder taalgebruik. Ze werkte mee aan heldere-taalcampagnes voor ministeries en voor een bank, maar dat ging niet zonder slag of stoot. Over die bank schrijft ze: 

Toen het de hoge heren bij de bank echter duidelijk werd dat lastige zinnen herschrijven niet een-twee-drie gebeurt, veranderden ze van toon. Wat een groots initiatief zou worden, werd gereduceerd tot één workshop binnen het bedrijf. Ik wilde niet langer meewerken, niet alleen omdat ik niet hou van gebroken beloftes, maar ook omdat mij ter ore kwam dat (…) het personeel zich verzette tegen het initiatief.

In dat kleine stukje zit wat mij betreft een grote les: beter gaan schrijven is voor een organisatie zeker niet dat ‘een-twee-drie’. Inderdaad is het niet iets wat je ‘even’ bereikt, met een workshopje. Al is het alleen maar omdat mensen zich ertegen verzetten.

Het zou mij hier, net als bij de Wereldbank, wel interesseren wat de aard is van dat verzet. Ik heb in de loop van de jaren daarin al heel wat meegemaakt. De aard van het verzet is niet eenduidig. In mijn ervaring heeft het niet zozeer te maken met het schrijven als zodanig. Niemand heeft écht bezwaar tegen helder schrijven. Het gaat meer om zaken in de organisatie of in het vak van de schrijvers.

Dus dan is het verzet tegen een ‘oekaze’ van bovenaf, wat die dan ook is – het had ook iets anders kunnen zijn dan helderder schrijven. Of angst dat je niet meer serieus genomen wordt. Of het idee dat je in je vak zo niet ‘mag’ schrijven. Of van dat alles een beetje. En dan voel je je ook nog onzeker omdat er ineens iets anders van je verwacht wordt, iets wat je nooit echt geleerd hebt. En je bent al overvraagd, eigenlijk. Weer zo’n training, weer zo’n project, weer zo’n initiatief. 

Maar of dat bij deze bank en bij Anns overheid ook zo is – geen idee. Wel kun je pas goed interveniëren als je weet wat voor verzet er is. Een workshopje doet mogelijk meer kwaad dan goed.

Een lezer is een DEL

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Een tijdje geleden deed ik bij een opdrachtgever een train-de-trainerstraject. De deelnemers daaraan gingen dus zelf trainingen ‘pyramid thinking’ geven, en moesten zich als het ware mijn gedachtegoed eigen maken. Ze hoefden mij niet na te papegaaien maar er wel een een eigen draai aan geven. Die eigen draai vond ik heel leuk om te zien, en het gaf mij nieuwe ideeën om bijvoorbeeld oefeningen die ik al jaren doe, eens net een beetje anders te doen.

Eén zo’n eigen draai vond ik een geweldige vondst. Ik zeg wel vaker dat je er als schrijver van uit moet gaan dat je lezer dom, lui en egocentrisch is. Dat bedoel ik niet lullig, het is meer een soort principe: je hebt als schrijver nogal een kloof te overbruggen met die van toeten nog blazen wetende lezer die graag zonder al te veel inspanning wil weten ‘what’s in it for me?’. Let er maar eens op, bij je eigen lezen. Ik beken het in elk geval zelf meteen: ja, als lezer ben ik dom, lui en egocentrisch (zie ook deze column over lezers als nare mensen, en zie dit recente voorbeeld van Jan Schultink over cliënten die een grafiek niet snappen – dom – omdat ze de zes maanden durende ontstaansgeschiedenis niet hebben meegemaakt).

Van drie woorden en het feit dat het om een principe gaat, maakten die nieuwe piramide-trainers het DEL-principe. Met DEL als acroniem dus: dom, egocentrisch, lui. Een lezer is een DEL. Geweldig! Dat ga ik met veel dank ook gebruiken!

Vlaamse juridische taal

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Dat juridisch taalgebruik niet altijd even helder en begrijpelijk is voor gewone mensen, dat is niets nieuws – zie bijvoorbeeld dit stuk erover. Nu heb ik de laatste tijd om twee verschillende persoonlijke redenen af en toe te maken met brieven van Vlaamse advocaten, en ik moet zeggen: die maken het toch echt nog wel wat bonter. Het komt regelmatig voor dat ik werkelijk niet begrijp wat er staat. Dat ik denk: is dit eigenlijk nog wel Nederlands?

Hier is een voorbeeld van een zin waar ik een tijdje op heb moeten studeren om ‘m überhaupt ontleed te krijgen (zo van: hoe zit-ie in elkaar?):

Inzake onder hoofding werd de onroerende procedure gevoerd tot en met overschrijving van het beslag op het hypotheekkantoor.

Problemen:

  • Inzake onder – het begint al meteen moeilijk, want dat zijn toch twee voorzetsels achter elkaar? Dat is strijdig met de gewone grammatica van het Nederlands.
  • Ik ken het woord hoofding niet en ben geneigd het te lezen als iets werkwoordelijks, door die uitgang op -ing (zoals overschrijving verderop). Ik begrijp dat het Vlaams is voor briefhoofd, dus dat ‘inzake onder hoofding’ wil zeggen dat het gaat over het geval zoals vermeld in het briefhoofd – dat had ik ook wel geraden zonder te googlen.
  • Onroerende ken ik alleen met goederen als vaste combinatie, dus wat een onroerende procedure is…? Ja, het gaat om een onroerend goed. Maar ik betwijfel of dit niet juist eigenlijk te kort is.
  • Het passief – die procedure werd dus gevoerd. Door wie? In de brief blijkt het de ‘ik’ van de schrijver te zijn, maar het begint zo wel heel erg abstract en onpersoonlijk.
  • Beslag is voor mij toch vooral iets waar je lekkere dingen van bakt, dus die betekenis moet ik eerst opzijduwen. Hoe je zo’n beslag kunt overschrijven (en waarom) is me nog wel ook wat abstract.

En zo puzzel ik dus met wat moeite wel een betekenis van deze zin bij elkaar (‘Ik heb voor deze zaak de procedure voor de onroerende goederen uitgevoerd tot aan de overschrijving van het beslag’ ofzoiets) maar dan weet ik dus nog niet wat er staat.

Dit is een vrij extreem voorbeeld, maar bij lange na niet het enige. Nou ben ik in dit geval niet de beoogde lezer – de brief is gericht aan een advocaat. Die zal er wel soep van kunnen koken. Maar de gewone burger die dit betreft, krijgt de factuur die erbij zit. En die heeft dus ook geen idee waar hij voor betaalt. En dat is toch lullig.

In het andere geval, andere advocaat ook, hebben we moeten bellen voor opheldering omdat de brief volgens ons twee strijdige boodschappen bevatte. De persoon aan de andere kant van de lijn was niet de advocaat zelve, die krijg je nooit zomaar te pakken, en ze snapte het zelf ook niet. Ze zou het navragen, en we wachten nog op antwoord….

Het lijkt me toch dat ze daar echt wat aan moeten gaan doen! Want dit heeft mijns inziens niets met ‘juridische waterdichtheid’ te maken. Dit is gewoon slecht. Juristen doen het soms wel anders lijken, maar soms is iets gewoon vaag, krom of fout, ook als het in juridisch jargon is opgeschreven.

Aankondigen: leesteken maakt uit

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het begint hier op mijn blog een hobby te worden: problematische aankondigingen spotten. Zie de vorige, met daarin een verwijzing naar nog eentje. Ik heb weer een mooie! Uit Schrijven Magazine dit keer – nogalliefst, ben ik geneigd te zeggen, maar ook daar zit ongetwijfeld wel eens een redacteur niet op te letten.

Dit is ‘m, op p. 6 van het nummer 3 (jaargang 21, juni 2017), in een stukje met ‘Schrijfgedrag’ als titel:

De vijf meest voorkomende problemen van beginnende schrijver zijn het schrijfontwijkend gedrag: te weinig tijd om te schrijven, overmoedigheid, perfectionisme en onzekerheid.

De opsomming begint bij de dubbele punt, en dan zie ik maar vier problemen, die bovendien niet alle vier onder ‘schrijfontwijkend gedrag’ vallen. Ik denk dat het simpelweg zo is dat de dubbele punt een komma had moeten zijn, en dat ‘schrijfontwijkend gedrag’ dus het eerste probleem is:

De vijf meest voorkomende problemen van beginnende schrijver zijn schrijfontwijkend gedrag, te weinig tijd om te schrijven, overmoedigheid, perfectionisme en onzekerheid.

Nou zijn het er weliswaar vijf, maar dan heb ik nog het idee dat er iets niet klopt, omdat  oorzaak en gevolg door elkaar lopen – want veel schrijfvermijdend gedrag komt voort uit perfectionisme en onzekerheid.

En zo rammelt er wel meer aan het stukje. Maar dat ligt niet zozeer aan de aankondiging. Daarvoor geldt dat ik deze post ook ‘een leesteken maakt veel uit’ had kunnen noemen!

 

 

Piramidale moties op komst?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Voor liefhebbers van schrijven volgens het piramideprincipe: het is leuk om even te kijken naar de Twitter-timeline van (door mij gewaardeerde vakgenoot) Jeanine Mies.

Op 2 juni retweet ze een bericht van Liesbeth van Tongeren over dat een motie is aangenomen. De motie betreft het ontwikkelen van technologische oplossingen om smartphonegebruik in het verkeer te beperken.

Jeanine zet er meteen al bij dat de vorm van de notie niet met z’n tijd is meegegaan: het is een voorstel met twee argumenten, maar de argumenten komen eerst, dus dat is niet piramidaal. De vaste vorm van zo’n motie is bovendien zelfs één doorlopende zin, met standaardformules als  ‘gehoord hebbende de beraadslaging, overwegende dat’ en ‘en gaat over tot de orde van de dag’. Zo praat en schrijft verder niemand.

Liesbeth van Tongeren reageert op de tweet: of Jeanine iets beters weet. Op 9 juni tweet die niet alleen haar piramidale herschrijving (voorstel eerst, en dan de twee argumenten), maar ook een inhoudelijke analyse: de piramide legt bloot dat er een gat zit in de logica, dus dat de argumenten het voorstel niet precies afdekken. Ook dat gat dicht ze.

Van Tongeren reageert opnieuw, en wel enthousiast! Nouja, inhoudelijk klopt het nu niet helemaal meer, maar dat ligt eraan dat Mies een buitenstaander is én dat de oorspronkelijke tekst niet eenduidig was. Voor mij is dat heel herkenbaar en bovendien laat het zien dat je met behulp van het piramideprincipe zwakke inhoudelijke plekken in je betoog op kunt sporen – en verbeteren. Een groot pluspunt! 

De opzet met dictum eerst en daarna de argumenten, daar wil Van Tongeren wel eens mee experimenteren. Ik ben benieuwd, dus ik ga @jeaninemies en @groenliesbeth in de gaten houden!

 

Groot Dictee: liever kwijt dan rijk

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Even geleden was in het nieuws dat het Groot Dictee stopt. Ik had toen even geen gelegenheid om erover te bloggen, maar ik wil nu toch nog even zeggen dat ik daar niet mee kan zitten, dat ik het wel een opluchting vind eigenlijk.

Ik heb vanaf het begin moeite gehad met het hele verschijnsel, vooral omdat het de indruk wekte dat foutloos spellen onmogelijk is: zelfs de beste deelnemers maakten nog fouten. Maar spellen is helemaal niet zo heel moeilijk, want het grootste gedeelte van de dagelijkse woorden houdt zich braaf aan een paar simpele regels, en de gekke uitzonderingen weet je als je ze vaak gebruikt – als je fokker bent van przewalskipaarden, dan weet je hoe je przewalskipaard schrijft, anders niet, maar dan doet het er ook niet toe. Of je zoekt het even op (heb ik net ook gedaan), of je gebruikt de spellingschecker.

Daar komt nog bij dat al te veel aandacht voor spelling me niet zint. Er zijn hele volksstammen die ‘goed schrijven’ vereenzelvigen met ‘goed spellen’ en die dus mensen dat ze ‘niet kunnen schrijven’ terwijl ze alleen maar zwak zijn in spelling. Maar spelling is maar een piepklein onderdeel van schrijven, en – in tegenstelling tot het creatieve gedeelte – nog uitbesteedbaar ook. Jammer dat zo’n dictee deze mensen het gevoel geeft dat ze fout op fout stapelen. Nog meer schrijf-faalangst is niet waar zij op zitten te wachten.

Deze zelfde gedachten vond ik fraai verwoord in een opiniestuk in de NRC, door oud-deelnemers Pepijn Hendriks en Wouter van Wingerden. Zij deden zelf mee, maar vinden dat het dictee ‘de liefde van het grote publiek voor het Nederlands in de weg zit’. Dus: misschien een beetje abrupt einde en erg bepaald door de kijkcijfers, maar toch liever kwijt dan rijk.

Een simpel verband hoef je niet te expliciteren

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik houd van signaalwoorden en de meeste schrijvers mogen er best meer van gebruiken, maar ik weet: je kunt ook overdrijven. In de tekst die één van de studenten Tekstontwerp en persuasieonderzoek analyseerde komen er nogal wat voor, in de alinea onder de foto:

Deze damesschoen is ontworpen om pijlsnel te reageren op elke manoeuvre. Daarnaast heeft de ULTRABoostX een dynamische voetboog waardoor je een ultraflexibele pasvorm en bewegingsvrijheid ervaart. En Adidas heeft met deze fits like a glove-running shoe nog een aantal andere secret weapons uit de kast gehaald. Materialen waardoor de hardloopschoen net een pantoffel is. Neem bijvoorbeeld het materiaal STRETCHWEB, dat verwerkt is in de flexibele rubberen loopzool en zorgt voor een ongeëvenaarde demping. Daarnaast heeft de zool ook het materiaal Continental™ Rubber. En dat zorgt weer voor optimale grip op zowel natte als droge weggedeelten. Als laatste hebben we nog het TORSION® SYSTEM, dat zit tussen de hiel en voorvoet en biedt de nodige stabiliteit tijdens het hardlopen.

De lezers uit het lezersonderzoek reageerden negatief op zo’n overdaad. De structuur is te simpel om zo veel aanduiders te rechtvaardigen. Het is immers een doodgewone opsomming, met bijvoorbeeld als enige uitzondering op een en-en-en-relatie. Dat zie je ook aan de aard van de signaalwoorden: de ene zin naast de andere drukt al gauw daarnaast uit, dus dat is eigenlijk een heel slap signaalwoord.

Moraal: als de verbanden heel simpel zijn, hoef je ze niet te expliciteren. Die kunnen lezers wél zelf bedenken.

Dit is waarschijnlijk de laatste post over het college over overtuigende teksten. Misschien schiet me later nog wat te binnen, maar het vak zit erop: alle studenten hebben een voldoende gehaald en mijn werk is klaar. Ik heb het met plezier gegeven, er zelf ook veel van geleerd en er ook met genoegen over verteld op dit blog (draad)!