Categorie archieven: schrijftips

Bordjes vlakbij – ook te veel

Louise Cornelis Geplaatst op door  

In een van de blogposts in de serie over bordjes Down Under schreef ik dat ik door de veelheid aan bordjes een cruciale over het hoofd had gezien. Dat is niet alleen daar zo – vorige week had ik er in Nederland, vlakbij huis, eentje gemist, ook doordat het er in totaal te veel waren. Deze week ben ik nagegaan hoe het precies zat.

Het betreft mijn fietsroute naar station Schiedam Centrum. Het laatste stuk daarvan is opgebroken en er zijn allerlei omleidingsroutes. Aan de rechterkant van de weg staan daar maar liefst vier borden achter elkaar voor:

Rechts 4 gele borden
Die borden trekken mijn aandacht, mijn blik, dus naar rechts. Vlak voordat je echt niet meer verder kan, staat er rechts voor ook nog een ander bord. Dat had ik allemaal wel gezien, niet allemaal gelezen, dat kan helemaal niet in de tijd die het kost om eraan voorbij te fietsen er staan ook nog eens auto’s voor geparkeerd.

Maar dat links het voor mij cruciale bord stond, namelijk dat voor fietsers, dat had ik gemist,  dat had ik gewoon niet eens zien staan, omdat ik rechts bezig was met kijken en lezen:

Nog een geel bord rechts en eentje linksIk wist dus de eerste keer niet hoe ik bij het station moest komen. Enigszins gestresst vroeg ik iemand die aan het werk was hoe dat moest, en die zei dat het luid en duidelijk op de borden stond.

Ja, het staat er wel. Maar dat wil nog niet zeggen dat de communicatie succesvol plaatsgevonden heeft…

Nieuw: privacyverklaring

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Deze website heeft er net een paginaatje bijgekregen: mijn privacyverklaring. Om te voldoen aan de AVG, maar eigenlijk is alles wat er staat voor mij al heel lang de praktijk en dus ook common sense. Dat het dat was, dat heeft me toch wel wat tijd en moeite gekost om uit te zoeken.

Ook al doe ik mijn best een goed geïnformeerde zelfstandige te zijn, toch drong het pas een maand geleden tot me door dat de AVG ook voor mij consequenties had. Ik dacht nog dat dat door mijn afwezigheid kwam, maar inmiddels heb ik begrepen dat het voor een heleboel zelfstandigen zo gegaan is. In april had ik ineens een halve inbox vol met AVG-mail.

Toen ben ik me erin gaan verdiepen en eerst snapte ik er helemaal niks van. Ook dat, denk ik dan, ligt niet aan mij: ik ben niet dom en ik ben handig met tekst. Maar ik wist eerst bijvoorbeeld niet eens precies wat een ‘persoonsgegeven’ was, en bovendien is de meeste voorlichting gericht op het verzamelen van grote hoeveelheden gegevens via een website. Dat doe ik niet – en dan? Moet ik aan kunnen tonen dat er niemand ooit bij mij pc kan – dat kan niet, er kan altijd ingebroken worden. En dan? Vaak staat er dat je moet voldoen aan de wettelijke bewaartermijn. Dat is een minimum, maar is er ook een maximum? Ik heb geen idee, nog steeds niet. En zo was er meer.  

Dus wat ik heb gedaan is dat ik heb opgeschreven welke moeite ik doe (altijd al deed en zal blijven doen) om enerzijds zorgvuldig om te gaan met persoons- en andere gegevens (ik werk bijvoorbeeld ook wel eens met beursgevoelige informatie) en anderzijds wel een beetje normale bedrijfsvoering mogelijk te maken. Die privacyverklaring is daar het resultaat van. Ik heb ervoor ook wel een beetje wat rondgeneusd bij anderen, ter inspiratie.

Ik vind het maar een lastig genre, hoor, die verklaring. Er worstelen vast een heleboel meer mensen mee op het ogenblik! En wordt het daar nou echt zo veel beter van? Ik moet het nog zien. 

Nog twee bordjes Down Under

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik had de serie blogposts met bordjes uit Australië en Nieuw-Zeeland al afgerond, maar bij het doorspitten van de foto’s kwam ik twee briefjes tegen die er toch echt nog bij horen. Eerst deze, van de camping waar we in Hobart (Tasmanië) op stonden, op een deur van een douche:

IMG_3483

Ik wil me niet precies voorstellen waarom dit briefje daar hing…Het was al een heel rare camping, heel sjofel, op een tentoonstellings- en festivalterrein – spotgoedkoop ook, maar met wat vreemde mensen en ik vond ergens een verdacht pilletje. Niet fijn, maar er was niks anders op redelijke afstand van de stad. 

Dan had ik het eerder al over het gevaar van ontkenningen, dat je precies oproept wat je niet wil, dat zit ook in het voorbeeld hierboven, maar daarvan was dit briefje een extreem voorbeeld:

IMG_2318

Het hing op een camping in Nieuw-Zeeland, vrij hoog, ik zag het voor het eerst toen ik zat, dus dan valt die bovenkant niet zo op, de kleur is ook nog vrij licht, de zwarte tekst begint met een hoofdletter en ‘leave belongings in sight’ lijkt een redelijke boodschap. Dus ik heb eerst heel even gedacht dat er een experiment gaande was waarbij je je spullen juist onbewaakt achter moest laten. Pas daarna zag ik de ontkennende ‘kop’.

Vervolgens moest ik over dat ‘do not leave your belongings in sight’ toch nog even nadenken ook. Wel in mijn sight, niet in die van onverlaten? 

 

Het was even geleden, hier zijn ze weer: de links!

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Ik heb ongetwijfeld tijdens mijn reis heel wat gemist, maar sinds ik terug ben spaar ik weer nuttige en leuke links, zoals:

  • Een herkenbare post op Redactieprofs, over waar je als je met teksten werkt allemaal wel of geen verstand van hebt. Ik vind het trouwens wel leuk om te leren over de gebieden waar ‘mijn’ teksten over gaan. Vorige week legde een opdrachtgever nog iets inhoudelijks uit over software-ontwikkeling dat ik interessant vond.
  • Uit de tijd van de gemeenteraadsverkiezingen: een peilingenblog fileert – terecht – een Nijmeegs taartdiagram.
  • Iets wat elke schrijver wel herkent: soms loop je tegen een muur aan.  Het advies van Julia Cameron van The Artist’s Way is: wees bereid slecht te schrijven. 
  • Op het weblog van de collega’s van Kiezel Communicatie staat een korte, heldere versie van het (vereenvoudigde) piramidemodel. 
  • Dacht je te kunnen sjoemelen met een jaarverslag? Een computer kan dat aan je woordkeus zien, volgens dit stuk. Hoe, dat is niet helemaal duidelijk. 
  • Inez Weski kwam in het nieuws door kritiek van de Orde van Advocaten op haar pleitstijl. Haar zin van 400 woorden ging rond. Dat juristen ‘gek’ schrijven is voor mij niks nieuws – het gaat hen niet altijd om begrijpelijkheid. Dat de orde daar commentaar op heeft, dat vond ik wel opvallend. Zou er iets gaan veranderen? 
  • Het weblog SlideMagic van Jan Schultink is altijd goed voor een paar mooie posts. Deze bijvoorbeeld, waarin ik hetzelfde radicale standpunt herken dat ik hanteer: de lezer (of het presentatie-publiek) heeft altijd gelijk. Dus als iemand het niet snapt, is dat het probleem van de schrijver/maker. Of zie deze praktische post over het maken van een goede legenda. of als je genoeg hebt van de Powerpoint-reflex, hier zijn een paar alternatieve vormen als je gaat pitchen. Of wat ik ook leuk vind en met instemming lees: dat er soms redenen zijn om elke design-regel te overtreden, bijvoorbeeld die van niet te veel bullets. En dat is maar een kleine greep. Ik heb al veel vaker gezegd: als je veel zakelijke presentaties maakt, volgen dat blog! Het is interessant, nuttig en vooral ook heel mooi.
  • Op het weblog van Taalbeheerser stond een erg leuke reactie van een klantenservice die iemand kreeg na een klacht. Zo kan het ook! 
  • Een erg grappige van De Speld: een vacature voor een vacaturetekst-ontcijferaar.

Koppen kleuren

Louise Cornelis Geplaatst op door  

In mijn trainingen doe ik regelmatig een oefening gericht op het formuleren van inhoudelijke titels en koppen. Dat doe ik dan aan de hand van korte nieuwsberichtjes die ik van nos.nl pluk. Kop weghalen, opdracht: bedenk er maar één.

Eén van de doelen van de oefening is in te zien dat je met een kop wel moet kleuren. Door het formuleren van een kop ga je met de billen bloot – elke uitspraak is een keuze. Zelfs zo neutraal mogelijk zijn is een kleur, een bepaalde invalshoek.

Maar je kunt veel verder gaan: maak maar een kop voor een roddelblad. Of bijvoorbeeld zoals laatst, bij een bericht over het opruimen van de binnenstad van Eindhoven na de festiviteiten rond het landskampioenschap van PSV: schrijf maar een kop voor een Eindhovense (zoiets) en voor een Amsterdamse krant.

Afgelopen zaterdag had ik het idee dat de eindredacteur van nos.nl bij  me in een training zat, zo’n mooie illustratie van het idee dat koppen kleuren. Op de homepage stond tegen een uur of 2:

Westra geeft doping toeIk had er al wat over gehoord en dacht: ‘nou, doping… dat is een behoorlijk gekleurde interpretatie’. Ik klik erop en zie op de eigen pagina staan:

Westra geeft cortisonen toeAh, kijk, dat is dichter bij de feiten. Voor wie het na wil lezen: hier is het bericht. 

Even later was de homepage aangepast en stond daar ook ‘gebruik cortisonen’. De eindredacteur was er kennelijk achter gekomen dat ‘doping’ wat al te sensatiezuchtig was, en was bezig met aanpassen. 

Lied over schrijven

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Onder de naam Vreemde Kostgangers maken Henny Vrienten, George Kooymans en Boudewijn de Groot al een tijdje samen muziek. Vorige week zag ik ze live in het Nieuwe Luxor en inmiddels hebben we ook hun meest recente CD in huis, Nachtwerk. Daarop staat een nummer dat me vorige week live al sterk opviel vanwege de tekst, van Boudewijn de Groot: ‘Schrijven’. 

Strekking is dat de schrijver steeds gestoord wordt door zijn geliefde bij het schrijven, en haar dan wegstuurt. Want nee, geen zin in sex – aan het schrijven. Als ze aanbiedt om te helpen, zegt de schrijver dat ze daartoe het beste een weekje weg kan gaan. Tegen de tijd dat de schrijfklus af is, vertrekt ze definitief.

Het gaat in het nummer om een liedjesschrijver, het is vast deels autobiografisch; tijdens het concert ging het over De Groots scheiding. Desalniettemin schetst het een bekend beeld van alle schrijven, als de eenzame worsteling.

Ik vind de tekst knap en grappig, maar ik weet ook wel: dit is slechts één beeld van schrijven. Het kan ook heel anders. Schrijven in organisaties is juist níet alleen, anderen kunnen wel degelijk helpen, er zijn ook literaire schrijvers die het als 9-to-5-job aanpakken, en wees niet te bang voor verstoringen – echt goede ideeën komen heus wel weer terug!

 

Hoe zou ik het verkeerd kunnen hebben?

Louise Cornelis Geplaatst op door  

In mijn vorige post had ik het over de inspiratie die Magness en Stulberg me geven en ik beloofde daar een resultaat van. Komt-ie.

Een blogpost van Peak Performance zette me eind maart aan het denken. Het ging om deze vraag, naar aanleiding van zelf-benoemde pseudo-experts:

If when you ask someone, “How might you be wrong?” and they answer in brevity or that they can’t possibly be wrong, best not to listen to them. A good and rigorous thinker gets equally excited about answering the “how might you be wrong?” question as they do about explaining their original premise. 

Als enthousiast pleitbezorger van en expert in het piramidebezorger als manier om teksten in de zakelijke dienstverlening te structureren, how might I be wrong? Die vraag prikkelde me inderdaad wel. 

Mijn eerste mogelijke ‘wrong’-zijn zit al in de formulering van hierboven: ik perk het domein van mijn expertise in tot de zakelijke dienstverlening. Nog iets preciezer: het piramideprincipe is ontworpen voor rapporten en presentaties als eindproducten in directieve management consulting die zich op onderzoeksresultaten baseert (‘U moet Z doen, omdat uit de data blijkt dat A en B.’) en voor die tak van sport leent het zich het beste. Hoe verder een genre daarvan afwijkt, des te gereserveerder is mijn enthousiasme, zal ik maar zeggen. 

Ten tweede ben ik er hoe langer hoe meer van overtuigd geraakt, en benadruk ik in mijn werk ook steeds meer, dat het piramideprincipe een bepaalde manier van denken is, meer dan van schrijven, al zitten die twee dingen dicht tegen elkaar aan. Ik weet een boel andere manieren om een tekst goed te structureren, maar in de dik 20 jaar dat ik nu met het piramideprincipe werk, ben ik nog nooit iets tegengekomen dat het kan overtroffen in een bepaalde vorm van denkwerk.

Dat denkwerk betreft enerzijds de inhoud: het gaat om lezergericht én logisch denken tegelijkertijd. En het gaat ook om de werkwijze: je kunt met het piramideprincipe in je eentje structureren, maar ook samen, omdat het tussenresultaten van het denkwerk zichtbaar maakt.  

Het piramideprincipe is dus een instrument voor logisch en lezergericht denkwerk. Daarin is het ongeëvenaard. Net zoals een hamer een ongeëvenaard instrument is om een spijker in een plank te slaan. Maar je moet wel goed slaan om die spijker erin te jassen. En dan nog kan de spijker er eigenlijk helemaal niet in moeten. Misschien is er zelfs helemaal geen spijker nodig. Dan kan de hamer nog zo goed zijn, toch is het eindresultaat dat niet. Of: als je op een andere manier de spijker in de plank kan krijgen, zonder hamer dus – ook goed.

Ik bedoel: het piramideprincipe kan tot goede teksten leiden, maar het vergt een bekwame hanteerder om tot een goed resultaat te komen, het kan ook misgaan en er zijn ook andere manieren.

Het piramideprincipe is géén noodzakelijke noch een voldoende voorwaarde voor goed schrijven. Het is echt alleen maar een hulpmiddel. Wel een heel goed hulpmiddel, daar blijf ik bij. 

Dus: het piramideprincipe als instrument, niet als wet, regel of dogma. Je leert bij mij dus niet schrijven volgens het piramideprincipe, maar met behulp van. Klein verschil, maar hopelijk drukt het voldoende uit how I might be wrong.

Eén andere valkuil wil ik nog noemen: ik had het hierboven over dat ‘samen structureren’, welnu, ik ben me er wel van bewust dat samen een structuur maken niet alleen maar edel gezamenlijk denkwerk betreft. Er spelen daar ook interactie- en machts-factoren een rol. Mede daarom is geen enkele piramide ooit perfect en altijd situationeel. Het is bovendien altijd óók een onderhandelingsresultaat. De resulterende tekst trouwens ook.

Maar als iemand ondertussen iets weet waarddoor je nóg beter logisch en lezergericht kunt denken, dan hoor ik dat ontzettend graag!

 

Piekschrijven (2)

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Afgelopen zomer besprak ik hier enthousiast het boek Peak Performance. Ik schreef daarin:

Als klap op de vuurpijl werd vroege intekenaars een extra stuk van Stulberg beloofd over ‘peak performance’ in het schrijven. Ik watertandde! Nou moet dat extra stuk nog komen, dus daar kom ik later nog op terug.

Dat extra stuk, een handout, dat kwam maar niet, en toen het er na mijn terug-van-weggeweest nog steeds niet was, heb ik er een mailtje aan gewaagd en toen kreeg ik het per kerende post.

(Terzijde: ik ben ondertussen een klein beetje benieuwd of de vertraging te maken heeft met Stulbergs overspannenheid. Want dat is hij geweest, althans, hij noemt het zelf ‘mental illness’. Hij is er open over (zie hier), wat bewonderenswaardig is, vind ik – hij is tenslotte zelf stress-expert. Hij vindt grotere openheid – terecht – belangrijk. En oja, dat weet ik omdat ik hem en co-auteur Magness op Twitter volg; (ze inspireren me zeer – binnenkort post ik hier een resultaat daarvan).

Het is een mooie handout, ‘Brad’s writing principles’, waar ik instemmend van ging knikken, bijvoorbeeld bij van die adviezen als ‘Write daily’ (ja, oefening baart kunst), ‘Read daily’ (ligt minder voor de hand maar heb ik vorige week nog aan iemand aangeraden die vond dat hij onvoldoende gevoel had voor schrijftaal), ‘Don’t write and edit at the same time’ (yep, scheid die fasen die zo sterk verschillen in de rol van de interne criticus). 

Die adviezen zijn niet heel revolutionair, maar eentje is in veel schrijfadviesliteratuur totaal afwezig: ‘Exercise daily’. Stulberg werkt dat als volgt uit (het is een handout, dus allemaal beknopt):

My best everything—from ideas for articles to sentences to titles—always seem to pop into my mind during aerobic exercise.

Ja, bij mij ook, en ik weet dat het nog bij meer mensen zo werkt.  Het gaat er wel eens over, maar meer in kringen van filosofen (Marc Van den Bossche heeft er uitvoerig over geschreven, bijvoorbeeld in zijn boek Wielrennen) en duursporters – ik heb zelf ook wel eens kleine duiten in dat zakje gedaan. Maar in standaard schrijfadviezen is dit advies afwezig. Super goed dat Stulberg het wél opneemt.

 

Begrijpelijkheid meten

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Vandaag promoveert Suzanne Kleijn in Utrecht op een proefschrift dat een nieuwe leesbaarheidsformule voorstelt. Met een applicatie gebaseerd op die formule kun je de moeilijkheidsgraad van teksten meten, om te bepalen voor welke doelgroep een tekst geschikt is. Althans, voor middelbare scholieren. Voor volwassen lezers is de wetenschap nog niet zo ver.

Ik ga niet naar de promotie, ken ook het proefschrift niet, heb er wel wat over gelezen en wilde er daarom nu even over schrijven, vooral omdat dit onderzoek duidelijk maakt dat het meten van begrijpelijkheid helemaal geen uitgemaakte zaak is. Er wordt nogal anders beweerd, onder andere vorige week in reclamespotjes op Radio 1 over het meetinstrument Klinkende Taal. Elk meetinstrument op de huidige markt is drijfzand, natte-vingerwerk. Het beste wat je erover kan zeggen is dat het bij kunnen dragen aan tekst-bewustwording. Het slechtste is dat ze schijnzekerheid bieden, en een veel te beperkt beeld van begrijpelijkheid en goed schrijven. 

Als je begrijpelijk wilt schrijven voor een volwassen doelgroep en je komt er zelf niet uit, betrek er dan een goede tekstschrijver bij. Daar kun je hetzelfde van leren als van een meetinstrument, en nog veel meer.

Voor die middelbare scholieren in het onderzoek bleken er zes tekstkenmerken een rol te spelen in de begrijpelijkheid:

  • woordfrequentie: veel voorkomende woorden zijn makkelijker
  • concreetheid: concretere woorden zijn makkelijker 
  • verbindingswoorden: maken de tekst makkelijker (althans, een klein beetje – dit kenmerk heeft het niet tot in het computerprogramma geschopt)
  • informatie per deelzin: hoe minder, des te makkelijker
  • tangconstructies en aanverwanten: maken de tekst moeilijker
  • bijvoeglijk gebruikte voltooid deelwoorden – idem.

Mooie schrijffilm

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Een tijdje geleden gaf ik een trainingsonderdeel over het schrijfproces, vertelde over freewriting en toen zei één van de deelnemers dat dat hem deed denken aan Finding Forrester. Nouja, dat zei hij niet, hij zei iets als: 

Dat doet me denken aan die film, hoe heet-ie nou, de titel schiet me niet te binnen, met Sean Connery als een soort kluizenaar en schrijver, en met een fiets. Als je daarop googlet, vind je ‘m misschien wel.

Inderdaad: googlen op die trefwoorden geeft Finding Forrester als eerste hit.

Die film kende ik niet, maar ik heb hem inmiddels gezien en ik vond hem geweldig. Het is inderdaad een film over schrijven en schrijfbegeleiding, althans, dat is één van de thema’s. En inderdaad zegt Forrester (Connery dus) tegen z’n pupil, Jamal, behartigenswaardige dingen over dóórschrijven zonder dat je interne criticus zich ertegenaan bemoeit. Forrester vindt zelfs dat Jamal ook maar gewoon goede dingen (van hemzelf) moet overschrijven totdat zijn eigen woorden gaan doorklinken, en ook dat werkt goed, maar het brengt Jamal ook in de problemen als hij van plagiaat verdacht wordt.

Daarnaast is de film ook de moeite waard, met zeer goed spel en een relevante thematiek over van een dubbeltje (Jamal groeit op in een arm gezin in een slechte buurt) een kwartje kan worden – hij kan niet alleen goed schrijven, hij is sowieso een goede leerling en daarnaast een getalenteerd basketbalspeler. Zijn talenten maken dat hij uitgenodigd wordt voor een zeer exclusieve school.

Met die grote rol voor basketbal en het zeer grote verschil tussen de twee milieus is de film ook wel erg Amerikaans. Maar ik vond hem zeer de moeite waard. Als je wat met schrijven hebt, maar dat hoeft niet eens!