Leuk stuk op Tekstblog, over iets waar ik ook wel over geschreven heb: dat schrijvers overschatten hoe belangrijk tekst is, en dat de beste tekst misschien wel geen tekst, of een heel korte, is. Er kwam wel op Twitter een terechte reactie op van @Taalprof:
Hoe veel artikelen van 763 woorden zijn nodig om uit te leggen dat je zo weinig mogelijk moet schrijven?
Ik werk altijd met het originele boek over het piramideprincipe van Barbara Minto, dat voor het eerst verscheen in 1987, met een nieuwe editie in 2009, en dat The pyramide principle. Logic in writing and thinking heet. Dat boek is algemeen verkrijgbaar. Ik wist dat er al een tijdje een nieuwe editie was, met een iets andere titel: The Minto pyramide principle. Logic in writing, thinking and problem solving. Ik had die ook al eens proberen te kopen, maar dat was niet gelukt: bij een online boekwinkel kreeg ik de editie die ik al had, en bij de website van Minto’s bedrijf kon je alleen met Paypal betalen, en dat werkte niet met mijn credit card.
Kort geleden probeerde ik het nog een keer, en zowaar: Paypal is ietsje veranderd en accepteerde mijn credit card nu wel. Inmiddels heb ik dus de ‘nieuwe Minto’ in huis. Hoe nieuw hij is, is me niet duidelijk meer: ik dacht dat deze versie ook alweer een flinke tijd op de markt was (1996), maar er staat 2010 in.
Zo op het eerste gezicht is er niet zo heel veel veranderd, behalve dan dat het ‘problem solving’ gedeelte is uitgebreid en duidelijker is vastgeknoopt aan de situatie-complicatie-vraag uit de inleiding. Ik ken dat al van horen zeggen; een aantal opdrachtgevers maakt zo slim gebruik van het principe, en ook in het boek De consultancy methode staat het zo. Dat vind ik interessant en daar ga ik me nog eens verder in verdiepen.
Verder wat nieuwe kleine dingetjes: grouping en argument heten nu inductive en deductive reasoning (geen vooruitgang, vind ik, die termen vind ik erg verwarrend als het gaat om argumentatie), er staan meer voorbeelden en vaste patronen in (handig) en de vraag uit de inleiding is geformuleerd vanuit het perspectief van de klant (wat gek is, want situatie-complicatie zijn dat niet, dus je krijgt dat de you in de zinnen ineens de ander is).
Een aantal zwakke dingen in het boek zijn ook niet veranderd: de structuur is nog steeds warrig, de lay-out verouderd en gebrekkig, en nog steeds is de recentste verwijzing in de literatuurlijst uit 1980. Dat vind ik genant, moet ik zeggen.
Ook onveranderd is natuurlijk dat de methode op zich subliem en onovertroffen is. En dus eigenlijk een beter boek zou verdienen. En waarom moet het zo duur zijn? Bij Minto zelf betaal je $ 135 en daar komt dan maar liefst $ 20 verzendkosten bij (daarvoor was het er dan weer wel heel snel). Daarmee is het één van de duurste boeken die ik ooit gekocht heb. Maarja, ik moet hem wel hebben, vind ik, en ik ben er ook blij mee. Ik zag net dat het ook bij Amazon te koop is, voor $ 175. Hallo zeg! Tweedehands is het daar goedkoper, maar ik ben bang dat er een groot risico is dat het dan weer de andere, breder verkrijgbare editie is.
Wordt vervolgd als ik er wat beter naar heb kunnen kijken!
Nog wat links naar interessante dingen elders op het internet:
In Taalschrift verscheen eerder deze maand een aardig genuanceerde bijdrage van Hans van Driel over wat ik maar het thema ‘ze kunnen niet meer schrijven tegenwoordig’ noem. Een ‘oudere’ die niet alleen maar klaagt en moppert over spelfouten, maar die de meerwaarde inziet van nieuwe communicatievormen. Nouja, dat gaat nog wel een beetje tandenknarsend, zo vind ik het althans klinken (het liefst zou hij nog steeds die spelfouten corrigeren, volgens mij), maar hij kan wel nieuwe mogelijkheden waarderen, en hij ziet de relatie met veel bredere maatschappelijke veranderingen.
Dat soort thematiek komt ook aan de orde in de bundel Ze kunnen niet meer schrijven tegenwoordig. Ik breng hem dus hierbij graag nog eens onder de aandacht!
Gedachte: misschien is het ook wel simpelweg te veel gevraagd om én e-mails te durven schrijven aan auteurs én Prezi’s te maken voor Ted-talks én filmpjes voor op YouTube te zetten én goed te kunnen spellen. Toen ik studeerde, kon ik alleen dat laatste…
Aangezien het vandaag in het nieuws over het woord mierenneuker gaat, hier even een kleine anekdote. Het is van lang geleden, ik moest even zoeken en het blijkt terug te gaan tot november 1997. Toen bezocht ik het congres van Genootschap Onze Taal. Daar sprak Youp van ’t Hek en een schriftelijke weergave van diens lezing staat ook nog online.
Van ’t Hek maakte de leden van het genootschap uit voor ‘kommaneukers’. Als ik eens iets zeg in een training ofzo over komma’s, moet ik daar altijd aan denken: ojee, het tekstenvak gedegradeerd tot kommaneuken. Komma’s zijn soms best belangrijk, maar je moet niet overdrijven natuurlijk.
In de lezing ging Van ’t Hek nog een stapje verder, als ik het me goed herinner. Hij wist namelijk dat er ook mensen in de zaal zaten die kommaneukten voor geld – betaald tekstenwerk dus, zoals ik ook doe. En dat zijn dan dus, uh, jawel… kommahoeren!
Interessant stukje op Tekstblog, over hoe de taal in de zorg ontdaan is van alle warmte. Het laat mooi zien hoe een manier van schrijven het gevolg is van een manier van denken en werken. Als tekstschrijver kun je zo misschien nog wel wat bereiken, door van het gedrocht van een voorbeeld iets leesbaars te maken. Maar een training ‘leesbaar schrijven’ is in zo’n situatie zinloos. Het beste zie je dat aan de hand van het voorbeeld aan het eind. ‘Het einde van je zorgcarrière bereiken’ – de leesbaarheid van die zin is het probleem niet…
Net is verschenen het wetenschappelijke Tijdschrift voor Taalbeheersing van april 2012 met daarin een recensie van mij van het boek Functioneel en strategisch schrijven. Dat is een handboek, en zulke boeken bespreek ik vaak hier, op het weblog, in plaats van in een wetenschappelijk tijdschrift. Dat had ik met dit boek niet gedaan, om het niet dubbelop te doen. Dus nu nog even wat erover.
Als je dit weblog al langer volgt, weet je dat ik meestal niet zo heel erg enthousiast ben over wat er op mijn eigen vakgebied verschijnt aan handboeken voor zakelijk schrijven. Ik vind dat die boeken elkaar nogal veel overschrijven, dat er dus zelden wat nieuws onder de zon is, en vaak vind ik ze ook erg ver af staan van de praktijk zoals ik die ken uit de organisaties waarvoor ik werk. Ik liet er net eens even mijn gedachten over gaan, en eigenlijk vond ik maar één boek de afgelopen tijd goed en vernieuwend: Rapportbestrijding!
Over Functioneel en strategisch schrijven ben ik ook heel kritisch. De intentie is goed: schrijven leer je door het veel te doen. Maar er zit een probleem in dat met doelgroepen en genres te maken heeft, dat ga ik hier verder niet uitleggen (doe ik in het tijdschrift wel) en verder vind ik het voorbeeldmateriaal eenzijdig (alles gaat over ouderschap en opvoeding) én leunt het boek sterk op een ander.
Daar wou ik het voor hier maar bij laten.
Is dat nou nodig, steeds zo kritisch zijn? Ik vind van wel. Ik hoop dat ik enig recht van spreken heb, omdat ik zelf door dit weblog en mijn andere vak- en straks hopelijk ook weer wetenschappelijke publicaties zelf mijn best doe om de schrijfadvisering naar een hoger plan te trekken. Die professionalisering is broodnodig namelijk.
Eén van m’n Tekstblad-columns van een tijdje terug is net online gezet, zag ik: http://tekstblad.nl/artikel/heavy-lezers
De laatste tijd heb ik voor het piramideprincipe-onderzoek een flink aantal wetenschappelijke artikelen gelezen. Ik ben zelf bezig met een (de tweede) wetenschappelijke publicatie erover, en ik wilde die zo goed mogelijk verankeren in de theorie. Vooral dankzij het speurwerk van mijn scriptie- en andere studenten breidt zich het aantal relevante publicaties uit. Relevant wil zeggen: zijdelings gerelateerd aan. Onderzoek naar het piramideprincipe is er namelijk niet, voor zover ik weet, dus het gaan om aanverwante zaken.
Meestal is het lezen van zo’n artikel enigszins teleurstellend. Ook voor mij is het geen peuleschil om in het Engels zware, vaak abstracte en stug geformuleerde kost te lezen, en die inspanning levert lang niet altijd klinkende resultaten op, in de zin van: hier kan ik wat mee, voor het artikel of voor de praktijk. Maar ik had ook wel momenten dat ik op het puntje van mijn stoel zat.
Het meest had ik dat bij een artikel van Robert Brown en Carl Herndl, ‘An ethnographic study of corporate writing: job status as reflected in written text’. Het is eigenlijk al een ouwetje: uit 1986. En ik kende het indirect al, omdat andere onderzoekers er wel eens naar verwezen. Dat ging dan om de relatie tussen bepaalde stijlverschijnselen en onzekerheid over de baan: onzekere schrijvers, bijvoorbeeld in organisaties die permanent reorganiseren, gebruiken meer de naamwoorstijl. Dat staat in de eerste helft van het artikel.
Maar ik viel bijna van mijn stoel bij de tweede helft van het artikel, waar ik niets van wist. Die gaat namelijk over structuur, en wat ze daar zeggen, is precies wat ik al zo vaak heb vermoed maar nooit heb kunnen hard maken: er is een samenhang tussen de voorkeur voor een bepaalde structuur en rolopvatting en persoonlijkheid van de schrijver. Dat hebben ze onderzocht door middel van interviews en tekstanalyses in twee verschillende Fortune 500-bedrijven.
Schrijvers met een voorkeur voor de chronologische manier van rapporteren (ik noem dat methodologisch; deze auteurs narratief, maar dat maakt niet uit) zijn vaak jonger, onzekerder over hun (nieuwe) rol, daardoor meer verdedigend (‘defensive’). Ze hebben de neiging om de structuren te gebruiken die…
assert their care and competence by recapitulating the technical process they conducted while allowing them to remain passive in transactions with customers and clients. (p. 21)
Met andere woorden, deze schrijvers zijn:
Task-centered, impartial, orderly, non-directive (p. 23).
Met het orderly lijkt me niks mis, als je het maar niet overdrijft, maar de andere drie kenmerken behoren niet tot de optimale rolinvulling van een adviseur. Die moet juist client-centered (durven) zijn, betrokken en directief: de eigenschappen die passen bij schrijven met niet-chronologische maar inhoudelijke structuren, zoals het piramideprincipe.
De auteurs concluderen dat de beste manier om professionals beter te laten schrijven is het beperken van de onzekerheid (‘lower the level of insecurity in your organization’, p. 24). Met schrijftrainingen kom je namelijk niet opgebokst tegen het effect van die onzekerheid. Vandaar dat het rendement ervan zo beperkt is.
Wat fijn dat uit onderzoek hetzelfde is gebleken als wat ik vermoedde. En met het advies ben ik het eens: een schrijftraining alleen is niet genoeg om betere tekstkwaliteitszorg te bewerkstelligen.
Gister had ik links, vandaag nog eentje, een aardig inzicht, weer via @Tekstblad: informatie-overload bestaat niet. Helaas een beetje ‘bonkerig’ geschreven, met lange, abstracte zinnen, maar een interessant en herkenbaar inzicht. Er is een makkelijk praktijkadvies aan te verbinden: kies je medium met zorg. En misschien ook nog wel: maak de essentie van je bericht (de ‘so-what’ voor de lezer) zo helder mogelijk.