Leuke vraag kreeg ik vorige week op een training: ga je van veel lezen beter schrijven? Ik heb er nooit onderzoek over gelezen, hooguit met vakgenoten overgespeculeerd, en dan is het antwoord een voorzichtig ja. Mits je goede dingen leest.

Onze indruk, zo herinner ik me vooral van gesprekken hierover met mijn oud-collega’s van McKinsey, was dat het lezen van goede boeken tegengif biedt tegen al het kantoor- en consultantsjargon. Misschien hoef je daar zelfs niet eens wereldliteratuur voor te lezen, maar volstaat zelfs een boeketreeksromannetje of elke thriller – zo lang het maar anders is dan het ‘optimaliseren van de leverage voor de best-practice’, bij wijze van spreken (of vul je eigen jargon in).

Op veel lager schrijfniveau speelt de invloed ook. Er wordt in mijn vakgebied al wel gevreesd bijvoorbeeld dat ‘de jeugd van tegenwoordig’ een minder stabiel woordbeeld ontwikkelt vanwege alle bagger die ze te zien krijgen op internet. Probleem daaraan is dat je als je niet op basis van het woordbeeld weet hoe je een woord schrijft, spellen veel meer moeite kost en vaker fout zal gaan. Mijn generatie (eerder deze week 43 geworden) hoefde amper te leren dat krijgd niet bestaat, daar hoef je de d/t-regels niet voor te kennen; het is een onmogelijk woordbeeld. Maar Google vindt in een wip 2430 hits, dus is het ineens een woord dat je wél kunt tegenkomen.  Nou kun je erover debatteren of hij krijgd  schrijven heel erg is (de jongeren die dat schrijven, schreven 25 jaar geleden waarschijnlijk helemaal niet voor het oog van anderen) – maar ánders is het wel.

Ook is mijn indruk bij iets oudere jongeren (beginnende studenten) dat een beetje belezen zijn uitmaakt voor hun gevoel voor schrijftaalzinnen, voor hoe geschreven taal eruit ziet, en ook wel een beetje voor genres – dat ze weten dat een artikel iets anders is dan een brief. Dat zijn dingen die moeilijk zijn om uit te leggen, en die je niet uit hóeft te leggen aan mensen met voldoende ervaring met teksten.

Op nog hoger schrijfniveau, dat van de schrijvende professionals, zou het wel eens kunnen zijn dat je stijl frisser blijft van lezen. Misschien. Want degenen die graag lezen, zullen misschien ook liever schrijven, en of het lezen dan het betere schrijven veroorzaakt, is maar helemaal de vraag. Slechter word je er echter zeker niet van, dus als je het niet heel vervelend vindt, zou ik altijd zeggen: pak af en toe eens een goed boek. Vergeet vooral niet ervan te genieten!

Komma

De komma is een lastig dingetje. Zo klein, boel lastige regels, en soms belangrijk, zo belangrijk dat de betekenis erdoor kan veranderen. Dat is bijvoorbeeld het geval met de beruchte uitbreidende en beperkende bijvoeglijke bijzinnen, weet je nog? Dat soort komma’s, die moeten heel precies geplaatst worden. Maar veel andere regels zijn veel grijzer: dan heb je een keuze.

Als een komma de lezer dan helpt bij het doorgronden van de structuur van een zin, dan zou ik zeggen: plaats hem. In andere gevallen: bij twijfel liever niet.

Te veel komma’s is vervelend lezen. Een komma is een pauzetje, en van te veel komma’s ga je dus haperend lezen. Ik heb dat laatst zelf weer eens ervaren toen ik het decembernummer van de Wielerrevue las. Er staan in verschillende artikelen een heleboel foutieve komma’s – echt foute, niet eens uit de grijszone. Het gaat dan steeds om komma’s voor dat, in van die zinnen als (uit het jaaroverzicht, juni, van p. 66):

ASO maakt bekend, dat de komende ronde van Frankrijk wordt gereden onder de regels van de Franse bond (…).

(…) Prudhomme zegt nog maar eens, dat Astana niet alsnog voor de Tour wordt uitgenodigd.

De Fransen zeggen, dat ze niet de regie in handen willen krijgen.

Een veel voorkomende zinsconstructie, en dus veel overbodige komma’s. Gevolg: haperend lezen. Erg irritant!