↓
 

Louise Cornelis

Tekst & Communicatie

  • Home |
  • Lezergericht schrijven |
  • Over Louise Cornelis |
  • Contact |
  • Weblog Tekst & Communicatie

Auteursarchieven: LHcornelis

Bericht navigatie

← Oudere berichten

Verschenen: ‘Met AI wordt schrijven moeilijker’

Louise Cornelis Geplaatst op 3 juli 2025 door LHcornelis3 juli 2025  

Net uit: Tekstblad nummer 2 van dit jaar, met daarin op p. 32-34 mijn artikel ‘Met AI wordt schrijven moeilijker’. Ik betoog daarin dat je er met AI een ’teamgenoot’ bij hebt waar je weliswaar wel wat werk aan kan overlaten, maar die je ook erg goed in de gaten moet houden. Je moet die onder andere heel precieze instructie geven (= goede prompts maken) en alles wat die oplevert zeer kritisch nalezen, op vorm, inhoud en persoonlijkheid. Dat kan nogal oplopen, dat leeswerk. In mijn trainingen is dat het heikele punt: schrijvende professionals ertoe aanzetten dat ze voldoende kritisch zijn op de output van de grote taalmodellen die ze gebruiken.  

 

Geplaatst in schrijftips, verschenen | Geef een reactie

De winnaar van Gent-Wevelgem klikt in

Louise Cornelis Geplaatst op 2 juli 2025 door LHcornelis2 juli 2025  

Frappante lijdende vorm in een bericht op Sporza over het Deense kampioenschap tijdrijden. Het gaat er daar over dat Mads Pedersen, de latere kampioen, uit de bocht vloog en een kind aanreed. Dan staat er (het vet is van mij):

Pedersen kon de jongen niet meer ontwijken en knalde er vol tegenaan.

Het kind maakte een flinke smak tegen het asfalt, maar Pedersen zelf bleef wonderwel recht. Meer nog: zijn rechtervoet werd meteen weer ingeklikt en de winnaar van Gent-Wevelgem vlamde gewoon door. Gelukkig bleef ook de jonge toeschouwer ongedeerd.

Ik ben natuurlijk geen neutrale lezer van lijdende vormen, ooit mijn promotie-onderwerp, maar ook een neutralere lezer hiervan (manlief) zei: net alsof iemand anders dat doet, dat inklikken. En ja, zo ervaar ik het ook, en dat kan ik beredeneren op basis van mijn proefschrift: in de tekst ligt het perspectief bij Pedersen, de hoofdpersoon, met even een korte verschuiving naar het kind. Je ziet het perspectief in dit fragment aan de vele malen dat Pedersen subject is, handelende persoon, ook in dit fragment. Zelfs nog een keer als samentrekking (bij knalde) en omschreven (op zo’n typische sportmanier): de winnnaar van Gent-Wevelgem. 

Het is heel raar om zo’n soort centraal figuur buiten beeld te laten in een lijdende vorm. Want dat is wat passieven doen: ze roepen de gedachte aan een handelende persoon (de ‘inklikker’) op, maar geven het signaal af dat die niet centraal staat. Dat betekent dat de zin met werd ingeklikt sowieso een perspectiefbreuk oplevert, van wel-Pedersen naar niet-Pedersen. En omdat het raar is om Pedersen in een tekst over Pedersen niet centraal te zetten, lijkt het dus even alsof hij het niet zelf is die inklikt. Maar dat kan niet, hoor, zeg ik maar voor mensen die er geen ervaring mee hebben: je kunt echt alleen maar zelf je voet in je pedaal klikken als je aan het fietsen bent (‘doorvlamt’).

Het is zo’n zinnetje waarvan ik me afvraag: wat zou er, waarschijnlijk helemaal of grotendeels onbewust, door het hoofd van deze schrijver zijn gegaan toen die voor deze formulering koos? Daar is in de taalwetenschap heel weinig over bekend. Ik kan alleen maar speculeren: ik denk dat het is omdat de schrijver graag de winnaar van Gent-Wevelgem kwijt wilde, mogelijk ter afwisseling. 

Als je de lijdende vorm wegwerkt, krijg je namelijk dit, althans, zo zou ik het doen:

Hij klikte zijn rechtervoet meteen weer in en vlamde gewoon door

En dan is die omschrijving dus weg en die kan niet makkelijk terug, want dan krijg je een nieuwe perspectiefbreuk: 

Hij klikte zijn rechtervoet meteen weer in en de winnaar van Gent-Wevelgem vlamde gewoon door

Ook dan lijkt het er even op dat de winnaar van Gent-Wevelgem iemand anders is dan hij, zo werken zulke volledige naamwoordgroepen.

De oplossing ligt dan in ofwel ‘kill your darling’ (dan maar niet over Gent-Wevelgem, doet er eigenlijk ook niet zo veel toe) ofwel kijken of de omschrijving zonder problemen naar ergens anders in de tekst kan. Vast wel. 

 

Geplaatst in schrijftips | Geef een reactie

‘Vermijd contact’ – waarschuwing of gebruiksaanwijzing?

Louise Cornelis Geplaatst op 17 juni 2025 door LHcornelis17 juni 2025  

In een geval van extreme beroepsdeformatie viel mijn oog zaterdag op een gek zinnetje, in piepkleine lettertjes, achterop het etiket van het kleine flesje zonnebrandcreme dat manlief en ik kregen bij de start van de Ride for the Roses. Een gebaar dat ik zeer waardeer! Het ging om Kruidvat Solait SPF 30, 50ml.

Ik trok het etiket op de achterkant los, op aangeven van een pijltje aan de voorkant, en trof daar in het Nederlands ‘Gebruiksaanwijzing’ en ‘Waarschuwing’ aan. Onder de eerste kop gaat het om royaal en regelmatig aanbrengen; onder de tweede staan allemaal dingen over het risico van blootstelling aan de zon, bijvoorbeeld:

Verbranding door de zon beschadigt de huid permanent en dient vermeden te worden! Overmatige blootstelling aan de zon kan een ernstig gezondheidsrisico veroorzaken.

Daarmee heb ik het wel zo’n beetje afgedekt, op één zin na:

Vermijd contact met ogen en (bad)kleding om vlekken te voorkomen.

Die volgt meteen op het citaat hiervoor, zonder markering (geen harde return of witregel) en dus onder het kopje ‘Waarschuwing’. Ik vond dat een vreemde eend in de bijt, na vijf lange zinnen over de risico’s van de zon. Ik heb zoiets wel de ‘and now for something completely different‘-relatie genoemd: een zin met een onzichtbaar en onduidelijk verband met het voorafgaande. Ik bedoel: ik snap de zin, nouja, soort-van (vlekken in je ogen?), het zijn sowieso onbeholpen formuleringen, maar dat is het probleem niet. Ik snapte niet wat die zin er daar toe deed. 

Pas later dacht ik: het is ook een waarschuwing. Niet voor de risico’s van de zon, maar voor vlekken (en iets met je ogen wat impliciet blijft). Als je het zo opvat, staat het daar in elk geval goed gesorteerd. Want dat is iets wat je doet als je structureert: sorteren en categoriseren. ‘Vermijd contact’ kun je opvatten als element van de categorie ‘Waarschuwingen’. 

Ik zou echter geneigd zijn de zin op te vatten als lid van de categorie ‘Gebruiksaanwijzing’. Mij zegt het namelijk iets over hoe de zonnebrandcreme te gebruiken, en in die zin is het van een andere orde dan de andere waarschuwingen.

Maar: het is ook weer anders dan de rest van de gebruiksaanwijzing, die als strekking heeft: smeer dit vaak en veel. Daar is ‘wees voorzichtig met ogen en kleren’ mee in tegenspraak. Hmm.

Je hebt hier dus een zinnetje dat zich niet makkelijk schikt in de bedachte, functionele tweedeling. Dan heb ik nog een pragmatische redenen om het bij ‘Gebruiksaanwijzing’ te zetten: dat stukje tekst is korter. De lange riedel over de gevaren van de zon, ik kan me niet voorstellen dat iemand die serieus leest. De kans dat de ogen vallen op het korte Vermijd-zinnetje daar onderaan, acht ik kleiner dan onder de kortere ‘Gebruiksaanwijzing’.

Maar ook daar is weer iets tegenin te brengen: de allerlaatste zin valt misschien juist wel op.

Het zou interessant zijn om bij lezers te onderzoeken waar deze zin het beste kan staan.  Behalve dan dat het belang daarbij klein is: niemand leest deze teksten, denk ik. Nouja, behalve iemand met beroepsdeformatie dan. En die gaat er ook nog eens over nadenken en schrijven. Omdat dit, in het klein, voor mij een herkenbaar probleem is: zo lastig kan structureren zijn!

 

Geplaatst in schrijftips | Geef een reactie

Hoe schrijf je een goede songtitel?

Louise Cornelis Geplaatst op 13 juni 2025 door LHcornelis13 juni 2025  

Sinds ik mij voor een vak dat ik in Leiden gaf verdiepte in songteksten, vind ik dat een interessant onderwerp. Onlangs verscheen op Neerlandistiek een mooie aanvulling op de theorie van toen, namelijk over de titel van een popliedje.  De titel is de productpresentatie. Belangrijkste succesfactoren zijn: kort, met een balans tussen herkenbaar en origineel (= opvallend), herhaald in het liedje of zelfs binnen de titel. Ik herken dat allemaal meteen, maar ik had me niet eerder gerealiseerd hoe belangrijk een titel – inderdaad – is.

En nu ik toch over songteksten bezig ben: ik had hier nog niet gemeld dat Yke Schotanus, die ik toen in 2019 sprak en van wie ik een artikel gebruikte, ondertussen is gepromoveerd. (Nouja, ondertussen is niet helemaal het goede woord, het was al in 2020.) Zijn onderzoek ging over de wisselwerking tussen tekst en muziek, bijvoorbeeld de manier waarop de muziek aandacht kan vestigen op iets in de tekst (foregrounding). Precies daarover ging het toen in dat vak ook, maar dat is niet toevallig natuurlijk.

 

Geplaatst in Leestips, Opvallend | Geef een reactie

Uit de Microsoft-cloud

Louise Cornelis Geplaatst op 6 juni 2025 door LHcornelis10 juni 2025  

Het is een piepklein drupje op een reusachtige gloeiende plaat, maar ik ben er toch best trots op: ik heb mezelf en mijn bedrijf de afgelopen weken losgeweekt uit de Microsoft-cloud en ben overgestapt naar een Nederlandse provider voor het back-uppen van mijn bestanden: Oxilion, ook de hoster van deze site – ik heb er al jaren goede ervaringen mee.

Het was best een klus en dat loopt nog door, want ik moest al m’n bestanden verplaatsen naar een andere directory, waardoor ik niets meer via de bestanden-geschiedenis kon openen en ook de meeste dingen niet zomaar op de goede nieuwe plek terugkwamen. Maar dat is tijdelijk.

Ik was ook een beetje proefkonijn voor Oxilion, want deze dienst leveren ze nog maar net. Maar ook dat ging prima en in prettig contact met Daniël (dank). Gaandeweg heb ik ook nog bijgeleerd op IT-gebied, ook nooit weg. Het zijn van die dingen waar mensen in loondienst een IT-afdeling voor hebben, en die ik zelf moet uitzoeken. Dat is soms lastig, maar soms ook wel leuk juist.

Ik wilde van Microsoft af vanwege de geo- en Amerikaanse politiek, of althans, dat gaf de doorslag, maar het speelde al langer. Vorig jaar om deze tijd ontdekte ik dat OneDrive een heleboel oude bestanden heeft vernacheld toen ik overstapte op Windows 11. Dat soort freaky dingen schijnen wel vaker te gebeuren met OneDrive. Ik las toen ergens dat het daarom eigenlijk ook geen goede backup-functionaliteit is. Toen ik rond dezelfde tijd ook nog rare problemen had toen ik simpelweg m’n Office-abonnement wilde verlengen – daar kwam Student aan huis (op afstand, met overgenomen scherm) aan te pas – had ik helemaal de balen van Microsoft. Ik zei nog tegen Daniël van Oxilion vorige week: wat fijn om bij jullie een echt mens te spreken als ik een probleem heb.

Het heeft nog een jaar geduurd – voor dit soort dingen moet ik ook tijd en ruimte in mijn hoofd hebben buiten de waan van de dag. Maar ik ben blij met deze stap! 

 

Geplaatst in Opvallend | Geef een reactie

Druk met schrijven met AI

Louise Cornelis Geplaatst op 4 juni 2025 door LHcornelis4 juni 2025  

Ik heb al een tijdje niet geschreven op dit blog over schrijven met AI. Dat had er enerzijds mee te maken dat ik wel iets anders aan het schrijven was, wat ik een paar weken geleden ineens met spoed heb afgemaakt: binnenkort verschijnt in Tekstblad een artikeltje van me over wat schrijvende professionals wel en niet kunnen met AI.

Ik had hier al eerder gehint naar een op handen zijnde publicatie, het was eerst een opiniestuk maar dat kreeg ik niet ondergebracht. Ik was het aan het omschrijven voor Tekstblad en toen kreeg ik ineens het verzoek het snel af te maken omdat ze een gat hadden in de kopij van het aanstaande nummer. Dat gaf even haast, maar ik ben uiteindelijk wel blij met het resultaat. De redactie had op de valreep ook nog een paar goede aanwijzingen.

Ondertussen ontwikkelt schrijven met AI zich maar door. Ook dat heeft te maken met er hier weinig over schrijven: er is maar geen moment om de balans op te maken, zo snel gaat het. Met generatieve AI zelf, maar ook met hoe ik erover denk, op basis van eigen ervaringen, die van de mensen met wie ik werk, en wat ik erover lees. Hier een tussen-impressie dus.

Ik ben er hoe langer hoe meer van overtuigd dat AI gebruiken voor adviesrapporten en dergelijke betekent dat je ontzettend kritisch moet lezen, veel ook (al die output, na elke bewerkingsslag). AI doet namelijk de gekste dingen: argumenten geven die dat niet zijn, een loopje nemen met de feiten, herhalen en weglaten, tegenstrijdigheden presenteren en noem maar op.

Om ervoor te zorgen dat je uiteindelijke tekst wél goed is, moet je bij dat kritische lezen je hele hebben en houden inzetten: vakkennis (algemeen en specifiek), piramideprincipe-kennis, argumentatieleer, kennis van de klantsituatie, empathie Alles wat AI niet heeft, hooguit kan nabootsen (leuk artikel daarover). En eigenlijk is dat niet anders dan bij zelf schrijven. De inspanning is nog steeds groot. Althans, als je tot een goed eindproduct wil komen. AI kan denkwerk echt niet overnemen.

Ik heb inmiddels een aantal trainingen gegeven waarin een deel van de deelnemers AI gebruikte voor de oefeningen, om zo een vergelijking te maken met waar mensen mee komen. Dat was interessant en nuttig. Wat me het meest opviel: als ik in de nabespreking de output betrapte op een van die gekste dingen , wekte dat weerstand op. Het strooit echt zand in de ogen, is mijn indruk. En in kritisch lezen hebben die AI-adepten geen zin. In alles wat ik de laatste tijd heb gelezen over schrijven met AI (er verschijnt veel over!) vond ik recentelijk twee uitersten over dat kritisch lezen:

  • Dit artikel uit New York Magazine schetst een grimmig maar herkenbaar beeld van hoe studenten omgaan met AI. Dat idolate, plus het niet meer zelf nadenken, dat zie ik dus ook al bij m’n jongere trainingsdeelnemers. (Dank Serge voor de link!)
  • In het onderwijs zijn ze al bezig met leerlingen juist kritisch laten reflecteren op de AI-output, zo blijkt uit dit NRC-artikel van vorige week. Ja, daar moet je jong mee beginnen. Goed dat dat gebeurt! Ik heb het ondertussen zelf ook al een keer zo gedaan: AI-gegenereerde tekst op scherm, en er dan met z n allen kritisch naar kijken. 

Ik vind het interessante en soms zorgelijke ontwikkelingen. Er is niet eerder tijdens mijn werkende leven iets zo fundamenteel veranderd voor mijn vakgebied (en meer dan dat) als wat nu gaande is. Ik blijf het in de gaten houden! 

 

Geplaatst in Leestips, schrijftips | Geef een reactie

Welweg?

Louise Cornelis Geplaatst op 22 mei 2025 door LHcornelis22 mei 2025 3

Van Robin, trouwe volger van dit blog, kreeg ik voor mijn collectie opvallende bordjes deze foto opgestuurd van een – inderdaad – heel grappig straatnaambordje:

Tsja, hoe interpreten we dat? Is het geen straat, maar wel een weg?

 

Geplaatst in Opvallend | 3 reacties

Een beetje over literatuur

Louise Cornelis Geplaatst op 21 mei 2025 door LHcornelis21 mei 2025  

Vandaag even twee dingen die niet met zakelijk schrijven te maken hebben, maar wel met mijn vak, maar dan meer de literatuurkant ervan:

  • Vak- en sportgenoot Alex was hier vorige week en onderweg ging hij langs het huis waar Hans Warren vroeger woonde – dat is hier vlakbij. Hij schreef er een mooi stuk over op de Hans-Warren-website.
  • Ik heb met veel plezier de nieuwe biografie van Betje Wolff gelezen, Een vrije geest. Van die periode uit onze literatuur, de 18e eeuw, is mij van mijn studie niet zo veel bijgebleven, moet ik zeggen. Ik kan me vagelijk herinneren met door Sara Burgerhart heengeworsteld te hebben. Daarbij miste ik voldoende kennis van de politieke, maatschappelijke en kerkelijke omstandigheden van die tijd, in het algemeen en in het bijzonder voor vrouwen. Marita Mathijsen geeft die context wel, en legt uit wat het werk en leven van Wolff zo uitzonderlijk maakt (ondertitel: ‘het uitzonderlijke leven van Betje Wolff’). Dat was interessant en leerzaam, en het boek leest lekker weg. Voor mij vulde het zo een hiaat, en in het algemeen is het een aanrader!

 

Geplaatst in Leestips | Geef een reactie

Het passief is niet neutraal

Louise Cornelis Geplaatst op 12 mei 2025 door LHcornelis12 mei 2025  

Interessant stuk op Neerlandistiek vorige week. Het gaat over het verschil in formuleren tussen de twee partijen in de oorlog tussen Israël en Gaza, ik citeer:

Aan Palestijnse zijde ‘vallen er doden’. Aan Israëlische zijde ‘hebben Palestijnse terroristen burgers vermoord’.

Dat verschil in framing interesseert me vanwege de rol van de lijdende vorm, het passief, erin, ooit mijn promotieonderwerp. Die constructie maakt het mogelijk om uit beeld te laten wie er verantwoordelijk is voor een handeling: ‘De burgers werden vermoord’. De term framing bestond toen nog niet, of was mij nog niet bekend, anders had ik er zo wel over geschreven. Ik heb de Critical Discourse Analysis (die in het artikel een beetje belachelijk gemaakt wordt) wel gebruikt, en toegepast op een veel onschuldiger domein: het landskampioenschap voetbal van Ajax. ‘Wordt er gescoord’ of ‘scoort Litmanen’? Dat verschilt per krant en hangt samen met aan wiens kant die krant staat, dus het NRC doet dat anders dan het Parool. Sindsdien doe ik er regelmatig aan, soms ook op dit blog.

Met het stuk op Neerlandistiek ben ik het grondig eens dat ‘er vallen doden’ geen passief is. Leken doen dat, ik leg in mijn trainingen wel eens uit hoe het zit. Maar een serieuze taalkundige mag zo’n fout echt niet maken.

Waar ik het echter niet mee eens ben, is dat de lijdende vorm een ‘onschuldige’ manier zou zijn om lange door-bepalingen achteraan in de zin te krijgen:

Als je ergens een passieve zin leest, hoeft dat helemaal niet te betekenen dat er doelbewust een stilistische kunstgreep is gebruikt om de verantwoordelijkheid af te schuiven.

Niet doelbewust, okee – maar framing is heel vaak helemaal niet doelbewust, daar gaat het juist om: dat je niet kunt formuleren zonder keuzes te maken hoe je de dingen weergeeft. Soms kan dat heel bewust, vaak is dat niet zo, maar dan is de manier waarop je formuleert nog steeds wel interessant.

Wat is die framing dan, ook met een lange door-bepaling? Ik heb daar in mijn proefschrift een boel over geschreven. De essentie voor nu is dat het verschil tussen actief en passief groter is dan de woordvolgorde – er is een subtiel verschil in betekenis. Daarvan geef ik in dat proefschrift dit voorbeeld:

  • Hij werd door de bliksem getroffen
  • De bliksem trof hem

Voel je ‘m, de personificatie van bliksem in de tweede zin?

Of deze:

  • Hij werd door een auto aangereden
  • Een auto reed hem aan.

In de tweede zin deed de auto dat meer expres dan in de eerste. Dit soort framing is heel algemeen als het over verkeer gaat, zie daarover Het recht van de snelste: we zien de daders niet als zodanig. Laat staan dat we hier een mens zouden noemen.

Dus als een taalgebruiker in een split second de keuze maakt tussen deze twee opties:

  • Palestijnen vermoorden Israëlische burgers
  • Israëlische burgers worden door Palestijnen vermoord (of: er worden….)

… dan maakt dat uit in het wel of niet neerzetten van die terroristen als menselijk en verantwoordelijk. En dat zegt wel degelijk iets over je wereldbeeld.

Inderdaad hoort moreel gedreven taalkundig onderzoek net uitgevoerd te worden. Maar dat geldt ook voor een kritische reactie daarop.

 

Geplaatst in Leestips | Geef een reactie

Met genderneutraal verwijzen gaat een subtiel ander onderscheid verloren

Louise Cornelis Geplaatst op 7 mei 2025 door LHcornelis7 mei 2025 2

Even de taalkunde in, nouja, wel ook over genderneutraal schrijven. Maar dat ga ik eerder compliceren dan makkelijker maken.

In april 2021 vond ik mezelf terug in een discussie op Twitter die ik me als vrij stevig herinner. De discussie zelf is niet meer terug te vinden, mijn blogpost erover nog wel. In het kort ging het om het verschil in verwijzen tussen ‘bekend’ en ‘nieuw’, goed te illustreren met dit voorbeeld:

a. Jan ging wandelen met Piet. Hij was verkouden.
b. Jan ging wandelen met Piet. Die was verkouden.

In a is Jan verkouden, in b Piet. Door de positie in de eerste zin is Piet daar de nieuwe informatie, wat ook wel ‘focus’ heet in de taalkunde; Jan is als het ware gegeven, ’topic’. In 2021 schreef ik:

Voor mij werkt dat zo, maar niet voor iedereen, zo bleek op Twitter.

Nou was me al eens vaker opgevallen dat dit verschil op gespannen voet staat met genderneutraal verwijzen, als je daarbij die als persoonlijk voornaamwoord gebruikt. Dat is immers een oplossing voor de keuze tussen hij of zij en geschikt als je dat onderscheid niet wil maken of als de persoon in kwestie non-binair is bijvoorbeeld. In een recent stuk op Neerlandistiek geeft Marc van Oostendorp van die manier van verwijzen dit voorbeeld:

Sasha neemt de bus, want die heeft geen zin om door de regen te fietsen.

Inhoudelijk is het duidelijk dat die op Sasha slaat, maar toch dacht ik één moment lang dat de bus geen zin in fietsen had. En dat komt doordat ik die opvat als verwijzing naar focus ‘de bus’.

Die verwarring is me al vaker overkomen. Als je die als persoonlijk voornaamwoord gebruikt in plaats van hij of zij, kun je geen onderscheid meer maken tussen verwijzen naar topic of focus. Voor mij is dat een ongewenste consequentie van dat genderneutrale taalgebruik.

Van Oostendorp heeft het daar niet over, maar reageerders op zijn stuk wel. Ik blijk niet de enige die denkt aan een bus zonder zin. Reageerder yvanspijk, Yoïn van Spijk, legt uit hoe het zit; zijn intuïties werken net als de mijne. Van Oostendorp is het daar expliciet mee oneens en vindt het topic-focus-verwijsverschil iets uit de schrijftaal. Dat zou kunnen. Verwijzen met die is in spreektaal gebruikelijker dan in de schrijftaal.

Het zou ook kunnen dat hier opnieuw blijkt dat de intuïties van moedertaalgebruikers op dit punt verschillen. Dat bleek in die discussie in 2021 ook . Ik herinner me van toen dat mijn intuïties nogal hard voor totaal afwijkend verklaard werden – iets wat ook een beetje doorschemert in het ‘krachtig ontkennen’ en ‘absoluut’ van Van Oostendorps reactie. Jammer dat Van Oostendorp daarna niet meer reageert op de tegenwerpingen van Yoïn en Henk Wolf.

Mij viel in Yoïns reactie op dat hij verwijst naar onderzoek. In 2021 kon ik alleen iets beknopts in de ANS vinden om mijn intuïties te staven, dus ik was wel benieuwd. Ik heb hem gemaild en kreeg heel snel antwoord mét de artikelen van Van Kampen en een paper van hemzelf – veel dank!

De paper kan ik goed volgen. Grappig onderzoek: proefpersonen moesten in een plaatje ballonnen kleuren op basis van zinnen als ‘De vrouw met de groene hoed kletst met de vrouw met de oorbellen. Ze/die heeft een rode ballon’. Op het plaatje hebben zowel de vrouw met de oorbellen als die met de groene hoed en ballon in handen, de ballon is nog kleurloos. Moedertaalsprekers doen het inkleuren in meerderheid zoals ik zou verwachten, zeker als er en tussen de zinnen staat in plaats van een punt. Met die doen ze dan zelfs allemaal zoals ik zou verwachten, maar met ze en een punt heeft toch bijna 40 procent de andere interpretatie, dus dat ze naar de vrouw met de oorbellen verwijst. Opnieuw: intuïties verschillen.

De twee artikelen van Van Kampen vond ik een stuk lastiger. Van Kampen komt duidelijk uit een andere school van de taalkunde dan ik, ik ken niet al het jargon (SpecCP, A-bar?), ik vind in het uitleg-artikel (het andere is een reactie) de belangrijkste voorbeeldzin ingewikkeld, vooral omdat het gaat om verwijzen naar het meisje, waarbij je zit met het verschil tussen grammaticaal en biologisch geslacht (een het-woord is onzijdig maar een meisje vrouwelijk), en ook wel omdat het gaat om een kijkende en handelende beer, dus een fantasie-situatie. Dat vraagt wel veel van m’n meedenk-bereidheid, moet ik zeggen (en bevestigt daarmee een vooroordeel dat ik heb over die andere school in de taalkunde, namelijk dat die het graag onnodig moeilijk maken, maar dat terzijde).

Het artikel is bovendien erg absoluut in het uitdelen van goed/fout-oordelen. Ik betwijfel die op basis van mijn eigen ervaring met die uiteenlopende intuïties. Desalniettemin staat in het artikel wel een bevestiging van de mijne. 

Ik leer er ook nog van dat verwijzen met deze/die ervoor zorgt dat het topic verschuift. Van die twee voorbeeldzinnen van hierboven gaat a naar alle waarschijnlijkheid door over Jan, maar b over Piet. In een vervolgzin kun je met hij naar Piet verwijzen (‘hij hoestte en snotterde’). Zo zorgen voornaamwoorden ervoor dat je van onderwerp kunt wisselen en de tekst toch blijft samenhangen.

Iets van die subtiele mogelijkheid gaat verloren als je die gebruikt als genderneutraal persoonlijk voornaamwoord. Dat is geen groot probleem, en ik weet ook geen goed alternatief. Ik zou het toch maar gewoon doen dus: inclusiviteit is wel wat waard. 

 

Geplaatst in schrijftips | 2 reacties

Bericht navigatie

← Oudere berichten

Recente berichten

  • Verschenen: ‘Met AI wordt schrijven moeilijker’
  • De winnaar van Gent-Wevelgem klikt in
  • ‘Vermijd contact’ – waarschuwing of gebruiksaanwijzing?
  • Hoe schrijf je een goede songtitel?
  • Uit de Microsoft-cloud

Categorieën

  • Geen rubriek (10)
  • Gesprek & debat (30)
  • Gezocht (9)
  • Leestips (316)
  • Opvallend (544)
  • Piramideprincipe-onderzoek (98)
  • Presentatietips (153)
  • schrijftips (890)
  • Uncategorized (45)
  • Veranderen (38)
  • verschenen (203)
  • Zomercolumns fietsvrouw (6)

Archieven

  • juli 2025
  • juni 2025
  • mei 2025
  • april 2025
  • maart 2025
  • februari 2025
  • januari 2025
  • december 2024
  • november 2024
  • oktober 2024
  • september 2024
  • augustus 2024
  • juli 2024
  • juni 2024
  • mei 2024
  • april 2024
  • maart 2024
  • februari 2024
  • januari 2024
  • december 2023
  • november 2023
  • oktober 2023
  • september 2023
  • augustus 2023
  • juli 2023
  • juni 2023
  • mei 2023
  • april 2023
  • maart 2023
  • februari 2023
  • januari 2023
  • december 2022
  • november 2022
  • oktober 2022
  • september 2022
  • augustus 2022
  • juli 2022
  • juni 2022
  • mei 2022
  • april 2022
  • maart 2022
  • februari 2022
  • januari 2022
  • december 2021
  • november 2021
  • oktober 2021
  • september 2021
  • augustus 2021
  • juli 2021
  • juni 2021
  • mei 2021
  • april 2021
  • maart 2021
  • februari 2021
  • januari 2021
  • december 2020
  • november 2020
  • oktober 2020
  • september 2020
  • augustus 2020
  • juli 2020
  • juni 2020
  • mei 2020
  • april 2020
  • maart 2020
  • februari 2020
  • januari 2020
  • december 2019
  • november 2019
  • oktober 2019
  • september 2019
  • augustus 2019
  • juli 2019
  • juni 2019
  • mei 2019
  • april 2019
  • maart 2019
  • februari 2019
  • januari 2019
  • december 2018
  • november 2018
  • oktober 2018
  • september 2018
  • augustus 2018
  • juli 2018
  • juni 2018
  • mei 2018
  • april 2018
  • maart 2018
  • januari 2018
  • december 2017
  • november 2017
  • oktober 2017
  • september 2017
  • augustus 2017
  • juli 2017
  • juni 2017
  • mei 2017
  • april 2017
  • maart 2017
  • februari 2017
  • januari 2017
  • december 2016
  • november 2016
  • oktober 2016
  • september 2016
  • augustus 2016
  • juli 2016
  • juni 2016
  • mei 2016
  • april 2016
  • maart 2016
  • februari 2016
  • januari 2016
  • december 2015
  • november 2015
  • oktober 2015
  • september 2015
  • augustus 2015
  • juli 2015
  • juni 2015
  • mei 2015
  • april 2015
  • maart 2015
  • februari 2015
  • januari 2015
  • december 2014
  • november 2014
  • oktober 2014
  • september 2014
  • augustus 2014
  • juli 2014
  • juni 2014
  • mei 2014
  • april 2014
  • maart 2014
  • februari 2014
  • januari 2014
  • december 2013
  • november 2013
  • oktober 2013
  • september 2013
  • augustus 2013
  • juli 2013
  • juni 2013
  • mei 2013
  • april 2013
  • maart 2013
  • februari 2013
  • januari 2013
  • december 2012
  • november 2012
  • oktober 2012
  • september 2012
  • augustus 2012
  • juli 2012
  • juni 2012
  • mei 2012
  • april 2012
  • maart 2012
  • februari 2012
  • januari 2012
  • december 2011
  • november 2011
  • oktober 2011
  • september 2011
  • augustus 2011
  • juli 2011
  • juni 2011
  • mei 2011
  • april 2011
  • maart 2011
  • februari 2011
  • januari 2011
  • december 2010
  • november 2010
  • oktober 2010
  • september 2010
  • augustus 2010
  • juli 2010
  • juni 2010
  • mei 2010
  • april 2010
  • maart 2010
  • februari 2010
  • januari 2010
  • december 2009
  • november 2009
  • oktober 2009
  • september 2009
  • augustus 2009
  • juli 2009
  • juni 2009
  • mei 2009
  • april 2009
  • maart 2009
  • februari 2009
  • januari 2009
  • december 2008
  • november 2008
  • oktober 2008
  • september 2008
  • augustus 2008
  • juli 2008

©2025 - Louise Cornelis
↑