De laatste tijd is me een aantal keren gevraagd wat ik vind van de e-reader en het e-book. Korte antwoord: ik weet het nog niet. Als iemand die met teksten, schrijven en boeken in de weer is, vind ik dat ik er wel van op de hoogte moet zijn. Ik lees er dus over en heb de e-readers inmiddels ook gesignaleerd, maar nog niet van dichtbij gezien, laat staan meegemaakt.

Wat ik erover lees, gaat nog alle kanten op: van grote gevaren en bedreigingen (vooral voor het honorarium van de schrijvers en de winsten van de uitgevers) tot reusachtige en revolutionaire kansen. Het is nog helemaal niet uitgekristalliseerd dus en ik denk vooral: zo’n vaart zal het allemaal niet lopen. Het lijkt erop dat de gadgets elkaar in steeds hoger tempo opvolgen, en wat ervan echte ‘blijvertjes’ zijn, zal de tijd moeten leren. Vooralsnog denk ik toch heel vaak: bij de Apples en Sony’s van deze wereld kunnen ze hun lol niet op.

Wat mij doet twijfelen aan de bestendigheid van deze ‘revolutie’ is de neiging die ik in de zakelijke communicatie zie om juist alles nog eigenlijk heel traditioneel te doen. En traditioneel is: op papier. Al meer dan tien jaar hoop ik erop dat ik eens mee kan schrijven aan, of al is het maar denken over, een ‘e-rapport’. De inhoudelijke, hiërarchische manier van structureren die ik bepleit voor adviesrapporten is uitermate geschikt voor hypertext – ook hiërarchisch, en met inhoudelijk verwijzende hyperlinks. Volgens mij zou je daarmee de lezer een grote dienst bewijzen. En dan zou het ook nog mogelijk zijn om een multimediaal rapport te maken, compleet met beeld én geluid.

Dan lever je dus geen boekje, maar een CD af bij je opdrachtgever, of een website. Dat is nooit gebeurd – niet in mijn bijzijn althans. Een rapport is nog steeds iets op papier, dat lineair gelezen wordt, met hoofdstukken en paragrafen, van kaft tot kaft. En als de eindpresentatie eens anders is, in de vorm van een Powerpointpresentatie bijvoorbeeld, wat wil men dan? De handout. Op papier. Ringbandje erdoorheen – en zo is het ook weer bijna gewone tekst. Ik heb nog nooit enige behoefte aan een ‘e-rapport’ waargenomen. (Terzijde: eigenlijk is de enige ‘revolutionaire’ verandering die ik heb gezien in het rapporteren de opmars van Powerpoint geweest, niet alleen als visueel hulpmiddel bij presentaties, maar ook als middel om in te schrijven, om een papieren rapport mee te maken dus.)  

Daarbij komt: de meeste mensen die ik ken, die ik erover gesproken heb, houden van het fysieke product boek. Een e-reader is dan iets voor ernaast, om een hele stapel boeken mee te kunnen nemen op vakantie. Maar niet iets dat in plaats van ‘echte’ boeken komt.

Maar misschien worden we wel gewoon oud. Onze liefde voor de platen- en later CD-hoes is de huidige jongere gerenatie van MP3-luisteraars ook al vreemd, begrijp ik…