Een tijdje geleden kreeg ik de vraag of ik een leescursus kon geven, aan lezers van beslisdocumenten. Hun baas vond dat ze slecht lazen, waardoor ze onvoldoende voorbereid naar vergaderingen kwamen, vandaar. Het is uiteindelijk niet doorgegaan, maar het zette me wel aan het denken. Zo’n cursus zou volgens mij zin hebben met deze doelen voor ogen:

1. Bewustwording van hoe lezen ‘echt’ gaat. Wat ik weet over lezen in de beroepspraktijk is dat het sterk bepaald wordt door de leesdoelen van de lezer en door gewoontevorming, dat lezers geen reëel beeld hebben van hoe ze lezen, en dat ze enorm van elkaar verschillen in hun leesgedrag en in hun interpretatie van de tekst. Als de baas vindt dat de lezers niet grondig genoeg lezen, is er kennelijk een discrepantie tussen het leesdoel dat hij verwacht en wat zijn mensen aannemen. Daar is over te praten, maar dat begint met bewustwording. Manier om daar in een training mee om te gaan is diverse leesopdrachten geven bij verschillende soorten teksten, al dan niet na korte oriëntatie op de tekst, en daarop reflecteren, erover praten, ervaringen uitwisselen. Dat kan kort en daarna moet die reflectie en discussie doorgaan in de dagelijkse praktijk, dus denk ik dan aan huiswerk en een tweede bijeenkomst waarin de praktijkervaringen centraal staan.
2. Vaardigheid: het leren maken van een argumentatieve analyse van een tekst. Dat kan overigens alleen maar bij een daarop gericht, grondig leesdoel, dus daar moet iedereen het eerst over eens zijn: dat het nodig is grondig aan de slag te gaan met de tekst. Doe dat dan maar eens, met zo’n ‘echt’ document. Welke beslissing is er te nemen, wat zijn de argumenten daarvoor en/of tegen en wat is daartegen in te brengen? Dat kun je eerst oefenen met een makkelijke, goed gestructureerde tekst. Daarna een minder goede – want je moet als lezer natuurlijk roeien met de riemen die de schrijver je geeft. Waarschijnlijk gaan de interpretaties dan uiteen lopen. Het lijkt me belangrijk in zo’n geval de interpretatie van de baas erbij te betrekken, want het zou kunnen zin dat er achter zijn ‘ze lezen niet goed genoeg’ zit ‘ze komen niet tot dezelfde interpretatie als ik’, en dat is een ander probleem. Waarschijnlijk zullen ze dan het voorbereidende werk meer samen moeten doen, of de baas zal zijn aannames moeten expliciteren.

Lezen, we doen het veel en zelden bewust. En er is dus heus wel wat aan te leren, zeker als je erover moet afstemmen met elkaar. In het geval van deze, internationale organisatie ging het dan ook nog om cultuurverschillen tussen de lezers. Maar eigenlijk maakt dat niet eens zo veel uit, want ook mensen uit dezelfde cultuur lezen heel verschillend van elkaar. Waarbij je, als het gaat om volwassenen van goede wil, niet kunt zeggen dat de ene manier goed is en de andere manier fout. Hooguit is het in een bepaalde situatie meer of minder handig. En daarover is prima van gedachten te wisselen. Daarmee begint hopelijk de gewenste gedragsverandering. Ook van de baas.