Volgens mij is echt goed schrijven niet te verzoenen met vaste formats: schrijven is altijd maatwerk, en veel meer dan het invullen van stukjes tekst onder vaste kopjes. Stel je voor dat een romanschrijver dat zou doen: onder ‘hoofdpersoon’, ‘plot’, ‘setting’ en ‘conflict’ dingetjes invullen…

Laatst had ik een mooi voorbeeld bij de hand waarmee ik één van de problemen kan illustreren. Het ging om een vast format voor besluitvorming. Het had een kopje ‘Te nemen besluit’ en ergens verderop ‘Onderbouwing’. Ik zat meerdere voorbeelden van het volgende: het ’te nemen besluit’ was uiteengerafeld in zijn deelaspecten, en in ‘onderbouwing’ stond over elk van die deelaspecten iets gezegd. Maar wat nérgens stond, was de argumentatie voor het geheel – terwijl dat nou juist net doorslaggevend is bij besluitvorming (of zou moeten zijn).

Het duidelijkste voorbeeld vond ik een voorstel voor het gratis aanbieden van een gratis dienst aan een bepaalde doelgroep (ik houd het expres even vaag), en zowel die dienst als die doelgroep waren tot in detail gespecificeerd. Die details waren stuk voor stuk beargumenteerd. Maar waarom het überhaupt een goed idee was om die dienst gratis aan te bieden, stond nergens.

Desgevraagd zei de schrijver dan ook ‘onderbouwing’ meer op te vatten als ’toelichting’. Maar de kern van een voorstel tot besluitvorming is de argumentatie ervoor!

In piramidetermen: de hoofdboodschap was ver uitgewerkt als antwoord op de vraag ‘hoe’, en onderin de boom werd ook nog een aantal ‘waarom’-vragen beantwoord. Maar het antwoord op de ‘waarom’-vraag direct onder de hoofdboodschap, stond nergens.

Dan was er bij dit format ook nog een problematische categorie ‘bestuurlijke achtergrond’, die sommige schrijvers opvatten als ‘argumentatie’, andere als ‘aanleiding’. Het is ook niet makkelijk om algemene kopjes te formuleren die eenduidig zijn en algemeen genoeg om alle mogelijke inhouden onder te vangen.

Het is zonde als schrijvers een groot deel van hun moeite moeten doen om hun inhoud in ‘onderbouwing’ en  ‘bestuurlijke achtergrond’ te moeten persen, daarmee ook nog eens de essentie missend, en het dan ook nog zo eigenzinnig opvatten dat de lezer er geen houvast aan heeft (wat bij echte precisie in het format nog wel zo zou werken).

Daarom: schrijven is geen invuloefening! Weg met de vaste formats!