In dit nieuwe jaar wil ik in mijn werk en dus ook op dit weblog het verbeteren van tekstkwaliteit in organisaties meer beschouwen als organisatieverandering.

Organisatieverandering? Is dat niet met een kanon op een mug schieten als het gaat om schrijven?

Nee, volgens mij niet. Althans, niet in ’tekstfabrieken’: organisaties die niet of nauwelijks andere tastbare producten afleveren dan tekst, en waarbij die teksten maatwerk zijn (zoals advies- en beleidsrapporten), dus zo’n beetje alle organisaties van kenniswerkers. Daar ben ik in de afgelopen maanden van overtuigd geraakt. Ik kan het op twee manieren uitleggen:

1. In die tekstfabrieken is tekst dus het meest tastbare product. Dat veranderen gaat dus om iets heel wezenlijks. Zeker als je je realiseert dat, ik noem maar wat (lang niet alles) klanten om die verandering kunnen vragen (dé drijfveer voor verandering), het schrijfproces meestal nogal ‘fuzzy’ wordt gemanaged, met bijvoorbeeld onduidelijke eisen aan het product, én een tekst het resultaat is van gedrag – en iedereen weet hoe moeilijk het is om gedrag te veranderen, zeker dit cognitief zeer complexe gedrag dat dicht aanschurkt tegen denken en tegen de identiteit van de schrijver (‘een jurist hóórt nou eenmaal zo te schrijven’).
   Wat ik bedoel te zeggen: er wordt wel om minder complexe veranderingen een heel verander-implementatie-project gestart. En van schrijven denken we dat we het kunnen veranderen met een trainininkje. Gek eigenlijk. Geen wonder dat de gemiddelde schrijftraining niet rendeert.
2. Ik ervaar de projecten die ik bij opdrachtgevers uitvoer als verandertrajecten, en dat vooral vanwege de grote verschillen in hoe de organisaties de trainingsstof oppikken. Een beetje anders schrijven is toch zo moeilijk niet: hoofdboodschap voorop, heldere en expliciete structuur… dat zou elke schrijvende professional in zo’n tekstfabriek toch moeten kunnen? Ja, kúnnen misschien wel, maar doen…. Dan heb je het over wat wel ‘weerstand’ genoemd wordt: de schrijvers zien de verandering niet zitten. Technisch oefenen aan schrijfvaardigheid is dan zinloos, en je kunt ook niet volstaan met hameren op het belang van de verandering. Het gaat om meer dan dat – en in de praktijk doe ik ook meer. Het instrumentarium van de veranderkunde is dan nuttig.

Dat laatste is dan ook meteen waarom beter schrijven zien als organisatieverandering vruchtbaar is. Daarvoor hoef je het niet eens heel groot te maken (als een mogelijke klant belt over een training en ik zou zeggen ‘maar eigenlijk gaat het om organisatieverandering’, is dat niet zo handig natuurlijk). Het gaat er vooral om dat je samen met de organisatie onderzoekt hoe de gewenste verandering te bereiken is. De komende tijd meer daarover, dus onder andere over veranderinstrumenten en aanpakken.