Gister ben ik naar twee lezingen geweest in Leiden. De eerste was van Maria IJzermans, over de overtuigingskracht van emoties, en de tweede van Marc van Oostendorp over taalverloedering. Leuk, nuttig, onderhoudend, en een boel interessante dingen gehoord, waar ik er twee voor dit weblog uit wil halen:

• In een omgeving waar overtuigen vooral door logos (rationele middelen) gebeurt, spelen de emotionele overtuigingsmiddelen ethos en pathos toch nog steeds een rol (zie hier voor een uitleg over deze drie klassieke noties). Dat liet Maria IJzermans zien voor het recht, en ik moest denken aan wat ik adviseurs ook al talloze malen heb horen zeggen: dat ze een neutraal, onafhankelijk, objectief advies willen geven. Ten eerste bestaat dat niet, en ten tweede is het helemaal niet de bedoeling bij een relationele bezigheid als adviseren, waarbij het de taak van de adviseur is om de belangen van de opdrachtgever te dienen. Op logos ingestelde mensen horen daar al gauw in dat je dan een schoothondje wordt van de opdrachtgever, of dat je maar wat aan kan zwetsen, maar dat is niet zo. Het is wel zo, en dat betoogde IJzermans ook, dat besluiten niet alleen op rationele gronden genomen worden, en dat je daar bij het overtuigen maar beter rekening mee kunt houden.
• Opmerkelijk is dat in Nederland voor taalnormen geen waarde wordt gehecht aan de autoriteit van schrijvers. Als je wilt weten hoe iets zit, kijk je in het Groene Boekje of in de Schrijfwijzer, je luistert eventueel naar schoolmeesters, en een enkele keer wil de overheid ook nog wel eens een duit in het zakje doen. In andere landen kijken mensen veel meer naar succesvolle schrijvers, zo vertelde Van Oostendorp. En dat is niet zo gek, want die zijn dagelijks bezig met taal, beheersen de finesses ervan, en ze doen dat goed, anders zouden ze niet succesvol zijn. Dus waarom niet eens een keer gezegd: ik doe het zo, want Mulisch/Reve/Hermans deed het ook zo (of Kluun/Koch/Grunberg/… – vul maar in – doet het ook zo). Frappant inderdaad. Ga ik toch eens wat bewuster doen: de kunt afkijken, ook op het gebied van de taalnormen.