Eindelijk ben ik eens De ontdekking van de hemel aan het lezen van Harry Mulisch, een tijdje geleden verkozen tot beste boek uit de Nederlandse literatuur. Het was er nooit zo van gekomen, en ik had ook sterk de indruk dat het nogal een pretentieus werk was, met z’n 900 pagina’s en alle erin verwerkte kennis en intertekstualiteit. Laatst las ik in het alumniblaadje van Nederlands aan de VU bijvoorbeeld dat daar gewerkt wordt aan een annotatie ervan, dus uitleg van al die kennis en verwijzingen, en de verwachting is dat dat boek op zich ook weer de 900 pagina’s gaat halen. Daar ben ik niet zo dol op, dat je wel heel geleerd en belezen moet zijn om een boek op waarde te schatten.

Maar goed, me er toch maar aan gewaagd, en het verhaal boeit me wel (ben op p. 140). De vele hints naar allerlei geleerdheid, daar ga ik een beetje overheen, moet ik bekennen, dat zal wel.

Wat me verder het meest opvalt is dat Mulisch eigenzinnige komma’s zet. Anders geformuleerd: met mijn kennis van de taalnormen, staan er een heleboel foute komma’s in, bijvoorbeeld voor gedachtestreepjes, voor ‘dat’ en voor bijvoeglijke bijzinnen die volgens mij beperkend bedoeld zijn. Ik kan me niet voorstellen dat zo’n boek slecht geredigeerd is, dus het zal wel opzet zijn, de stijl en de wens van de schrijver. Ik moet bekennen: mij stoort het. Elke komma is een pauzetje, en zo veel pauzetjes die niet hoeven, vind ik haperen.

ja, dit is kommaneuken. En het is nogal wat om van een (inmiddels overleden) schrijfgrootheid te zeggen dat ik z’n komma’s niet vind deugen. En toch is dat wat ik met deze post wil zeggen.