↓
 

Louise Cornelis

Tekst & Communicatie

  • Home |
  • Lezergericht schrijven |
  • Over Louise Cornelis |
  • Contact |
  • Weblog Tekst & Communicatie

Maandelijkse archieven: september 2025

Komma’s uit de jaren ’70

Louise Cornelis Geplaatst op 23 september 2025 door LHcornelis17 september 2025  

De recente vakantie in Ierland was voor mij aanleiding om Trinity te herlezen. Met dat boek is mijn interesse in de Ierse geschiedenis begonnen. Mijn vader was een grote fan van Leon Uris. Als ik het me goed herinner, heb ik al diens boeken uit de kast thuis gelezen toen ik in mijn eerste studiejaar een tijdje ziek was en daarom bij mijn ouders was. Trinity maakte de grootste indruk. Als enige van Uris is dan ook dat boek bij mezelf in de kast beland als erfstuk. Wat ik herlas, is dan ook uit het jaar van verschijnen: 1976, de Nederlandse vertaling. 

Inhoudelijk had het boek me weer te pakken. Het is een meeslepend verhaal over een Ierse vrijheidsstrijder, waarin persoonlijk drama met historische feiten zijn gemengd. Maar waar ik me echt overheen moest zetten, waren de komma’s. Dat zijn er namelijk veel te veel. Er staan een heleboel komma’s op plekken die ik ronduit als ‘fout’ zou beoordelen. Die maken dan een uitbreidende bijzin van een beperkende, en dat betekent echt iets anders.

Voor voegwoorden is dat laatste niet het geval, maar daar ‘mogen’ ze ook niet, of in principe niet – iets minder zwart-wit. Maar ik zou zeggen: zet die komma zeker niet (bijna) overal, zoals hier gedaan is. Een grote hoeveelheid komma’s is namelijk ook echt hinderlijk bij het lezen. Het maakt de zin ‘hakkerig’ – elke komma is een pauzetje immers.

Hier zijn een paar voorbeelden, heel losjes steekproefsgewijs. Eerst (vooral) de bijzinproblemen, van p. 229 en 233 en 680:

In de korte tijd, dat ik geleefd had en in vrijwel mijn hele verdere latere leven schijnt er altijd iemand geweest te zijn, die ons moest verslaan (…) 

Het aantal uren, dat meester Ingram besteedde om ons te helpen, was legio.

Een van de beste dingen, die een onderwijzer kan overkomen is, dat hij zijn eigen missionarissen voortbrengt.

De weg werd voortdurend belemmerd door mensen, die hun vuisten schudden (…)

Dan de voegwoorden, paar regels verderop op 233:

Ik ben bang, dat ik het te druk heb.

En daar barst het dus van. Op p. 669 alleen al: 

het maakt me bang, dat

Ik weet niet, hoe erg ik beschadigd ben

Ik zal nooit vergeten, wat je voor me gedaan hebt

Ik was in zeker opzicht blij, dat.. 

… voor het feit, dat ik jou zo nodig had

Denk je, dat…

De ontdekking, dat ik die capaciteit bezat

Ik weet niet, wat dit ons zal brengen 

Met zo veel komma’s te veel krijg je dus dit soort hakkelzinnen (p. 544, 681):

Roger Hubble was juist geweest met zijn bewering, dat MacIvor, niettegenstaande de kloof, die tussen hen ontstaan was, hun belangen bleef dienen.

Redmond verkondigde verder, dat hij de koning van Engeland nooit zou toejuichen, maar beweerde tegelijkertijd, dat het hangende wetsontwerp goed voor Ierland was, niettegenstaande het feit, dat het trouw aan de Kroon inhield.

Het hinderde me echt bij het lezen.

Ik ging me afvragen: waren die regels in de jaren ’70 anders, nee toch? Is de vertaling zo onzorgvuldig geredigeerd dan? Ik heb de laatste jaren wel eens gedacht dat redactie van boeken onzorgvuldiger is geworden, de winstmarges staan immers erg onder druk. Maar dit werpt wel een ander licht op de zaak. Er zitten, zeker tegen het einde, nog wat meer slordigheidjes in. Was het haastwerk? 

Wat ik er ook van leer, is dat het echt uitmaakt. Eén komma doet er soms al toe, omdat die de betekenis verandert, maar heel veel komma’s kunnen echt de leeservaring beïnvloeden.

 

Geplaatst in Leestips, schrijftips | Geef een reactie

Terug uit Ierland (3/3): limericks uit Limerick

Louise Cornelis Geplaatst op 19 september 2025 door LHcornelis17 september 2025  

We waren vooraf niet van plan om naar Limerick te gaan. Dat we daar toch terechtkwamen, kwam doordat de westkust ons te druk werd en we besloten de route meer landinwaarts te verleggen. Dat was een teleurstelling, maar het leverde ook iets heel leuks op. Het was namelijk frappant hoe zeer de plaatsnaam inspireerde tot rijmen en dichten – ons, maar ook onze volgers op sociale media.

Het begon al de dag voor de aankomst, toen we met een pont de Shannon overstaken. We hadden net daarvoor op en zelfs even onder zeeniveau gefietst, het water oogde eindeloos breed, en zo dichtte ik Marsman na op Strava:

Denkend aan Ierland
Zie ik een brede rivier
Traag door oneindig
Heuvelland gaan.

De dag erna ging ik in limericks denken. Ze zijn allemaal van géén kwaliteit, zeker niet buiten de context, maar eentje dan:

We boekten een vintage kamer in Glin
In een avondje pub hadden we wel zin
Maar tot onze smart
Stond de muziek knetterhard
Dus veel slapen zat er niet in.

(Illustratie bij dat vintage:

Het was een leuke plek, alleen dus helaas erg gehorig.)

Tot onze verrassing reageerden een aantal mensen ook met limericks – we ontdekten geheel nieuwe kanten aan onze volgers! Erg grappig. 

We zijn uiteindelijk drie nachten in Limerick gebleven, het langst van alle plekken. Mijn hoofd ging helemaal in dichtvorm denken! Zo zie je maar: juist afwijken van plannen  levert bijzondere dingen op.

 

Geplaatst in Opvallend | Geef een reactie

Terug uit Ierland (2/3): enkele andere bordjes

Louise Cornelis Geplaatst op 17 september 2025 door LHcornelis17 september 2025  

In mijn eerste terugblikpost op de vakantie had ik het al over de Ierse en tweetalige bordjes, ik zette ook nog een paar andere op de foto. Het is een nogal lukrake verzameling, gewoon voor de lol.

Om te beginnen deze, die nogal veel betekenis had omdat we de eerste dagen in Ierland kampten  met knetterharde tegenwind:

Waren ze maar cross, ze kwamen recht van voren!

Dit vond ik een grappige, bij de deur van een huis in Westport waar ze plantjes verkochten:

 Ook hier moest ik om gniffelen:

We hadden net koffie gedronken in dat hotel in Ennis, toch leuk dat dat een link met James Joyce had, maar ik moest lachen om de spelfout net op zo’n literair bordje: het moet its place zijn in plaats van it’s, als spellingsprobleem overigens het Engelse equivalent van onze d’s en t’s. 

Ierland komt op sommige reizigers over als nogal vol met bordjes. Ik vond dat niet extreem, op een heel enkele keer na, zoals hier, in Noord-Ierland, op het toilet van een andere plek waar we koffie dronken en waar ze kennelijk nogal veel last hebben van nattigheid op de vloer:

Mij viel op dat er nog veel corona-waarschuwingen te zien waren, zoals deze:

Geen idee of dat nog steeds zo leeft daar of dat het verouderde borden zijn, nog niet vervangen. Niemand trok zich er wat van aan overigens. 

Dit was voor mij een bijzondere: wij hebben overnacht in een B&B waar ook een trainingscentrum bij was – Pyramid! Toffe plek trouwens, aanrader!

In Tipperary kwam ons eigen woonplaats dichtbij. We hebben daar gekampeerd bij een appelkweker wiens ouders in de jaren zestig vanuit ons buurdorp Biezelinge naar Ierland zijn geëmigreerd:

En tot slot kwamen we op de terugweg door Frankrijk langs een Frans-Vlaamse versie van ons eigen dorp, la grande nogalliefst:

Met dit soort dingen kan ik me op fietsvakantie goed vermaken! 

 

Geplaatst in Opvallend | Geef een reactie

Terug uit Ierland (1/3): Iers

Louise Cornelis Geplaatst op 8 september 2025 door LHcornelis8 september 2025  

Ik was in augustus weer eens fietsen: via Engeland naar Ierland, daar drie weken getoerd, terug via Frankrijk en België. Het was een avontuurlijke tocht die me goed heeft gedaan. Ik ga hier in drie delen terugblikken: op het Iers, op de andere bordjes, en op de creativiteit die een bezoek aan Limerick losmaakte. 

De mooiste dag was er eentje in Connemara, dat had meerdere redenen, maar eentje was: daar heb ik volop Iers gehoord. Ik was daar heel benieuwd naar. Ik had het Gaelic eerder in Ierland niet gehoord en in Schotland alleen gesproken door een paar bejaarden, maar dat was lang geleden en in Ierland was ik niet eerder in de Gaeltacht geweest: het gebied waar Iers de voertaal is. Lééft het daar nou echt nog? 

Toen we de Gaeltacht infietsten, spitste ik meteen mijn oren. Ik meende in de supermarkt al wat te horen, maar even later in de pub: jawel hoor, luid en duidelijk! Het ging er vrij verhit aan toe, volgens mij hoorde ik zelfs een paar keer focking erin, dus dacht ik meteen: springlevend, dat Iers!

Even later raakten we aan de praat met een man uit de buurt die Iers als tweede taal had geleerd, naar de Gaeltacht was verhuisd en er met de taal ook zijn brood had verdiend, namelijk als vertaler bij de EU. Omdat Iers de officiële eerste taal is van het land, moet alles bij de EU in elk van de andere talen vertaald kunnen worden, en terug. Daar verdienen dus zo’n 200 vertalers (als ik dat goed gehoord en onthouden heb) hun brood mee. Ik had me dat niet zo gerealiseerd, keek er wel even van op. De Gaeltacht heeft namelijk slechts zo’n 200.000 inwoners. Mag wat kosten, dacht ik, zeker als je je bedenkt hoe weinig mensen EU-stukken lezen, en dat degenen die dat in Ierland doen, ook allemaal perfect Engels beheersen.

Maar ik realiseerde me ook algauw dat je moet oppassen met het aanleggen van zulke kwantitatieve normen, want wat is dan de grens? Het Iers heeft een grote kwalitatieve waarde. Daar zei onze gespreksgenoot ook wat over. Het Ierstalige onderwijs zit nogal in de lift, in het hele land, dus ook buiten de Gaeltacht. Dat wordt gestimuleerd – dat was me al opgevallen: de Ierstalige scholen zagen er verzorgder uit dan de gewone nationale scholen. Maar ouders kiezen er ook voor, om, zo zei hij, hun kinderen iets te geven wat ze zelf niet hebben gekund en wat hen door de Engelsen is afgenomen. Dat gold voor hemzelf ook: hij belde even met zijn zoon. In het Iers.

Het viel me vaker op: de Ieren zijn zich zeer bewust van hoe veel de Engelse overheersing kapot heeft gemaakt van wat ooit hun cultuur was. Je kon voor het spreken van Iers naar de strafkampen van Australië gestuurd worden. Om maar één ding te noemen.

In dat licht verbaasde het me nog dat niet alle Ierse steden en dorpen toen een Engelse naam gekregen hebben: meestal is de Engelse naam de Engelse spelling van het Ierse woord, zoals bijvoorbeeld Kilkenny – Cill Chainnigh. Wel zijn er in het oosten meer Engelstalige plaatsnamen waar het Iers sterk van afwijkt, zoals Wexford/Loch Garman en Waterford/Port Láirge. Allebei die Engelse namen zijn overigens van Viking-origine. Een paar Engelse namen zijn later wel in het Iers omgezet – logisch dat de Ieren af wilden van Kingstown (nu Dún Laoghaire).

Terug naar de dag in de Gaeltacht. Ik hoorde het Iers ook later die dag nog, ook bij werklui bijvoorbeeld. Dat we het gebied in waren gefietst, was te zien aan de richtingborden: die zijn daar eentalig Iers. Dat schijnt tot veel verwarring te leiden bij toeristen, want ineens ben je niet naar Rossaveal onderweg, zoals wij, maar naar Ros a’ Mhíl. Nouja, elders stond dat Ros a’ Mhil er ook wel op, want alle officiële én veel officieuze borden zijn tweetalig. Maar Rossaveal is in de Gaeltacht ineens foetsie. Best een radicale keuze! 

Dankzij de tweetalige borden heb ik veel Iers gezien met de vertaling erbij. Dit werd zodoende voor ons op de fiets een gevleugelde uitdrukking:

En ik pikte ook het woord voor fietser op, ‘rothar’:

Hoe je het uitspreekt, weet ik niet – van Go mall maakten we maar wat. Ik weet wel een paar grammaticale dingetjes van de Keltische talen, die allebei met dit bordje te illustreren zijn:

In phríosúin is prison te herkennen, en anders dan in het Engels staat dat achteraan, want Keltische talen zijn strikt ‘kern voorop’. Dus als het om een straat gaat, zoals hier, staat straat, bóthar, voorop. Net zoals de plaatsnamen bijvoorbeeld beginnen met Bally- en Dun– waar die in de Germaanse talen eindigen op -stad en -fort. En die voor ons gekke h in phríosúin is een naamval: verbuigen doet het Iers door het veranderen van de eerste klank (medeklinkermutatie). 

Ik heb dus één dag kunnen luisteren, en verder mijn ogen uitgekeken op het Iers. Ierland is een prachtig land, en voor taalkundigen extra interessant!

 

Geplaatst in Opvallend | Geef een reactie

Recente berichten

  • John Searle RIP
  • Komma’s uit de jaren ’70
  • Terug uit Ierland (3/3): limericks uit Limerick
  • Terug uit Ierland (2/3): enkele andere bordjes
  • Terug uit Ierland (1/3): Iers

Categorieën

  • Geen rubriek (10)
  • Gesprek & debat (30)
  • Gezocht (9)
  • Leestips (318)
  • Opvallend (549)
  • Piramideprincipe-onderzoek (98)
  • Presentatietips (153)
  • schrijftips (894)
  • Uncategorized (46)
  • Veranderen (39)
  • verschenen (205)
  • Zomercolumns fietsvrouw (6)

Archieven

  • oktober 2025
  • september 2025
  • augustus 2025
  • juli 2025
  • juni 2025
  • mei 2025
  • april 2025
  • maart 2025
  • februari 2025
  • januari 2025
  • december 2024
  • november 2024
  • oktober 2024
  • september 2024
  • augustus 2024
  • juli 2024
  • juni 2024
  • mei 2024
  • april 2024
  • maart 2024
  • februari 2024
  • januari 2024
  • december 2023
  • november 2023
  • oktober 2023
  • september 2023
  • augustus 2023
  • juli 2023
  • juni 2023
  • mei 2023
  • april 2023
  • maart 2023
  • februari 2023
  • januari 2023
  • december 2022
  • november 2022
  • oktober 2022
  • september 2022
  • augustus 2022
  • juli 2022
  • juni 2022
  • mei 2022
  • april 2022
  • maart 2022
  • februari 2022
  • januari 2022
  • december 2021
  • november 2021
  • oktober 2021
  • september 2021
  • augustus 2021
  • juli 2021
  • juni 2021
  • mei 2021
  • april 2021
  • maart 2021
  • februari 2021
  • januari 2021
  • december 2020
  • november 2020
  • oktober 2020
  • september 2020
  • augustus 2020
  • juli 2020
  • juni 2020
  • mei 2020
  • april 2020
  • maart 2020
  • februari 2020
  • januari 2020
  • december 2019
  • november 2019
  • oktober 2019
  • september 2019
  • augustus 2019
  • juli 2019
  • juni 2019
  • mei 2019
  • april 2019
  • maart 2019
  • februari 2019
  • januari 2019
  • december 2018
  • november 2018
  • oktober 2018
  • september 2018
  • augustus 2018
  • juli 2018
  • juni 2018
  • mei 2018
  • april 2018
  • maart 2018
  • januari 2018
  • december 2017
  • november 2017
  • oktober 2017
  • september 2017
  • augustus 2017
  • juli 2017
  • juni 2017
  • mei 2017
  • april 2017
  • maart 2017
  • februari 2017
  • januari 2017
  • december 2016
  • november 2016
  • oktober 2016
  • september 2016
  • augustus 2016
  • juli 2016
  • juni 2016
  • mei 2016
  • april 2016
  • maart 2016
  • februari 2016
  • januari 2016
  • december 2015
  • november 2015
  • oktober 2015
  • september 2015
  • augustus 2015
  • juli 2015
  • juni 2015
  • mei 2015
  • april 2015
  • maart 2015
  • februari 2015
  • januari 2015
  • december 2014
  • november 2014
  • oktober 2014
  • september 2014
  • augustus 2014
  • juli 2014
  • juni 2014
  • mei 2014
  • april 2014
  • maart 2014
  • februari 2014
  • januari 2014
  • december 2013
  • november 2013
  • oktober 2013
  • september 2013
  • augustus 2013
  • juli 2013
  • juni 2013
  • mei 2013
  • april 2013
  • maart 2013
  • februari 2013
  • januari 2013
  • december 2012
  • november 2012
  • oktober 2012
  • september 2012
  • augustus 2012
  • juli 2012
  • juni 2012
  • mei 2012
  • april 2012
  • maart 2012
  • februari 2012
  • januari 2012
  • december 2011
  • november 2011
  • oktober 2011
  • september 2011
  • augustus 2011
  • juli 2011
  • juni 2011
  • mei 2011
  • april 2011
  • maart 2011
  • februari 2011
  • januari 2011
  • december 2010
  • november 2010
  • oktober 2010
  • september 2010
  • augustus 2010
  • juli 2010
  • juni 2010
  • mei 2010
  • april 2010
  • maart 2010
  • februari 2010
  • januari 2010
  • december 2009
  • november 2009
  • oktober 2009
  • september 2009
  • augustus 2009
  • juli 2009
  • juni 2009
  • mei 2009
  • april 2009
  • maart 2009
  • februari 2009
  • januari 2009
  • december 2008
  • november 2008
  • oktober 2008
  • september 2008
  • augustus 2008
  • juli 2008

©2025 - Louise Cornelis
↑