↓
 

Louise Cornelis

Tekst & Communicatie

  • Home |
  • Lezergericht schrijven |
  • Over Louise Cornelis |
  • Contact |
  • Weblog Tekst & Communicatie

Maandelijkse archieven: januari 2022

Ooit maakten ze het makkelijker

Louise Cornelis Geplaatst op 25 januari 2022 door LHcornelis25 januari 2022 3

In de tijd dat de Belastingdienst het niet leuker, maar wel makkelijker maakte, werkten er een boel vakgenoten van me. Dat is veranderd, en dat is te merken – ik schreef daar eerder over. Vorige week kreeg ik weer eens post waarvan ik dacht: met een beetje moeite zou dit zo veel makkelijker kunnen!

Het gaat om de ‘betaalinformatie’ bij de voorlopige aanslag 2022 voor de inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet (klik erop om te vergroten):

Visuele accenten kunnen nuttig zijn om de aandacht van de lezer naar het belangrijkste te trekken, maar daarmee gaat hier iets mis: onderaan is de datum van 31 december vet. Ik ben dus geneigd om te denken: o, dat duurt nog, ik betaal het later wel. Maar die datum geldt alleen als je in termijnen betaalt. Als je het bedrag in één keer betaalt, moet het er al op 28 februari zijn. Daarvoor moet je beter lezen, en ik vind ‘het geld’ in de slotzin dan ook niet helder genoeg omschreven.

Ik ben hier zelf een paar jaar geleden ingestonken, ik vraag me af hoe veel vaker dat gebeurt. De Belastingdienst kan maar beter niet de bereidwilligheid van lezers voor het lezen van kleine lettertjes overschatten.

Maar er is meer gek. Betalen in termijnen is ‘de standaard’ en ‘heeft de voorkeur’. Maar hoezo krijg je dan betalingskorting als je in één keer betaalt? Wat willen ze nou? Dubbele boodschap!

Dat van ‘de standaard’ blijft onbegrijpelijk, maar ik denk dat dat dat ‘heeft de voorkeur’ een formuleringsprobleem is. Ik denk dat die voorkeur niet slaat op de betaling in termijnen, maar op de automatische incasso, dus dat daar eigenlijk moet staan: ‘Als u in termijnen betaalt, heeft een automatische incasso de voorkeur’. Hoezo dan, denk ik dan nog wel – voor wie? Enige argumentatie is daar wel nodig.

Wat ik dan ook nog vind ontbreken, is het termijnbedrag. Nu moet ik dus zelf het totaalbedrag door 11 gaan zitten delen kennelijk? Dat lijkt me nou echt iets waarmee ze het mij makkelijker kunnen maken. Ik kom uit op iets met 45454 achter de komma, wat moet ik daar precies mee? Als ik er een termijnbedrag met 45 cent van maak, komen ze aan het eind 5 cent te kort.

Verder vind ik het ook nog een beetje suf dat ik voor die automatische incasso moet wachten op iets wat ik per post krijg. Deze tekst haalde ik uit MijnOverheid. Hoezo via twee kanalen? Doe het ofwel helemaal op papier, ofwel helemaal digitaal. Dat dubbele van de Belastingdienst valt me vaker op, ik zie daar een besparingskans voor henzelf maar ook voor de moeite die ondernemers moeten doen. Ik heb de papieren post nog niet, er zit wel vaker heel lang tussen de beide kanalen. Misschien wordt dat met die afronding daarin duidelijker?

De betalingskorting van € 1 is een bespottelijk bedrag natuurlijk, dat is recentelijk veranderd, ik had er al eerder mee te maken. Daar hoef je het niet voor te doen. Puur omwille van het gemak (er in één keer van af) en omdat spaargeld toch niks oplevert op het moment, betaal ik wel degelijk in één keer. Dat is niet de ‘standaard’, maar soit. Als zij het in termijnen willen, zullen ze het beter moeten beargumenteren.

 

Geplaatst in schrijftips | 3 reacties

Over lezen en schrijven en een gemis

Louise Cornelis Geplaatst op 17 januari 2022 door LHcornelis17 januari 2022  

Deze maand ervaar ik het gemis aan vakinhoudelijke bijeenkomsten meer dan anders. Ik zou eigenlijk morgen of overmorgen naar Gent vertrekken om het VIOT-congres bij te wonen. Ik miste de vorige editie ook al, toen om leuke redenen (lange reis), de editie van 2021 werd (hoopvol) een jaar uitgesteld, zodoende is het ineens 7 jaar geleden. Er is donderdag een mini-versie online, maar die vind ik inhoudelijk niet heel aantrekkelijk en bovendien kan online nooit de wandelgangen vervangen. Laat staan het tripje naar zo’n fraaie stad.

Bovendien is rond deze tijd  ook altijd de NACV-expertmeeting, twee jaar geleden nog. Als ik mijn eigen verslag van toen teruglees, krijg ik een knoop in mijn maag: wat lijkt dat lang geleden, en wat was dat leuk (en wat had ik toen nog geen flauw idee van wat ons boven het hoofd hing).

Vanuit dat gemis had ik me aangemeld voor iets wat er wél was: een bijeenkomst van het Vakdidactisch Netwerk Nederlands Utrecht over lezen en schrijven. Ik was daar enerzijds een beetje vreemde eend in de bijt wánt geen leraar, maar aan de andere kant: ik deed ooit wél de lerarenopleiding in Utrecht, en ik houd me zeer zeker bezig met de didactiek van schrijven.

Bij die didactiek van schrijven aan ‘mijn’ professionals wil ik graag de kloof tussen lezen en schrijven verkleinen. Ik bedoel: als je lezers in organisaties vraagt hoe ze hun teksten willen hebben, komt daar een beeld uit van een tekst die ze als schrijver niet willen of kunnen maken. Als schrijver vinden ze bijvoorbeeld dat ze volledig moeten zijn en dat hun lezer alles moet lezen. Als lezer willen ze korte teksten die ze makkelijk kunnen scannen. Die kloof in hun eigen hoofden, die zou ik graag willen dichten. Ik was benieuwd of die bijeenkomst daar inspiratie voor bood, vooral dan de workshop ‘Hoe combineer je lezen en schrijven?’ van Jacqueline Evers-Vermeul (die ik nog ken uit mijn tijd in de wetenschap en met wie ik ongetwijfeld anders in Gent een praatje had gemaakt).

Die inspiratie kreeg ik zeker. Bij de plenaire sessie kreeg ik wat globale ideeën voor schrijfonderwijs (zichtbare timer gebruiken om een ‘snelkookpan’ te creëren, divergeren en convergeren in het schrijfproces expliciet benoemen) en ik vond het leuk om daarin te horen dat aandacht voor creatief schrijven ook leidde tot betere zakelijke teksten, in elk geval bij een aantal leerlingen.

In de sessie van Jacqueline ging het om een paar dingen die in mijn soort trainingen niet mogelijk zijn, zoals integratie van schrijf- en literatuuronderwijs, maar ik ben Neerlandicus genoeg om dat dan toch leuk te vinden. Ik zat af en toe te denken: goh, wat had ik dat als leerling graag willen doen! Daarbij waren twee dingen wel van toepassing:

  • ‘Feed forward’: door good en bad practice van teksten met elkaar te vergelijken kunnen trainingsdeelnemers inzicht in tekst- en genrekenmerken krijgen. Je kunt bijvoorbeeld een gezamenlijk beoordelingsformulier voor teksten ontwikkelen. Ik doe dat soort dingen wel, maar dan vluchtig en terloops. Als ik mijn deelnemers meer eerst als lezer benader, in plaats van meteen als schrijver, bevorder ik mogelijk de transfer van leeservaring naar schrijfhandeling. Ik was dat al iets meer aan het doen de laatste tijd, maar het kan nadrukkelijker. Ga ik mee experimenteren!
  • Observerend leren. Iemand zien schrijven dus. Doe ik bij oefeningen al met het verwerken van feedback via het gedeelde scherm, maar dat is herschrijven. Ik ga ook eens experimenteren met schrijven vanaf het begin. Ik heb dat lang geleden eens zelf gedaan, herinner ik me, op flap voor de groep en dat werkte toen erg goed, maar het maakt geen vast onderdeel uit van mijn aanpak. Bovendien hoef ik het niet alleen zelf te doen natuurlijk.

Het was maar kort, het was online, het kan VIOT-congres en NACV-meeting niet vervangen of compenseren – maar het was wel de moeite waard!

 

Geplaatst in schrijftips | Geef een reactie

Egocentrisme in de taal

Louise Cornelis Geplaatst op 3 januari 2022 door LHcornelis3 januari 2022  

Ik heb op dit weblog nog nooit het verhaal verteld dat ik wel regelmatig aan anderen vertel over de ‘bijvangst’ van mijn proefschrift. Daarmee bedoel ik: het gaat over iets wat niet centraal stond in mijn eigen onderzoek, maar wat me wel fascineerde – en dat doet het nog steeds: egocentrisme in onze taal, wat wij vanzelfsprekend vinden, maar wat het niet is.

Het begon zo: ik kwam er al gauw achter dat er iets aan de hand was met de lijdende vorm en ‘ik’. Mensen gebruiken bijvoorbeeld een lijdende vorm om ‘ik’ zeggen te vermijden – denk maar aan wetenschappelijke teksten. Als er staat ‘er werd geconcludeerd’, dan is dat gedaan door de ik van de schrijver. En dat is gek eigenlijk, want zo praten we niet over onszelf. Als je bent wezen hardlopen, zeg je niet ‘er werd hardgelopen’, maar ‘ik heb hardgelopen’. Ik is niet voor niets een van de meest frequente woorden in onze taal.

Over jezelf praten als handelende persoon in een lijdende zin, expliciet (‘door mij’) of impliciet, is gek, het is niet de standaard manier. Over onszelf praten we het liefst als ‘ik’. En dan niet zomaar ‘ik’, maar de ‘ik’ als veroorzaker van processen en van acties die tot verandering leiden. Zo leren we namelijk de wereld begrijpen: als kind duw je tegen een stapel blokken en die valt als gevolg daarvan om: ‘ik duw de blokken om’. Via onszelf geldt datzelfde voor andere mensen. Als je een samenspel hebt van een man en een computer en eerst gebeurt er niks en daarna wel, dan is dat standaard ‘hij zette de computer aan’. Enzovoort.

‘Ik’ is ook de centrale waarnemer, ons perspectief op de wereld. Dat realiseerde ik me tijdens het spannendste college taalkunde dat ik ooit volgde. Het was op de summer school in cognitieve taalkunde in Albuquerque in 1995, sowieso het hoogtepunt van mijn promotietijd. Ik volgde college bij Scott Delancey, aan wiens werk ik al veel had gehad. Anders dan ik in Nederland gewend was, daagde Delancey ons uit om kritisch mee te denken, hem uit te dagen, tegenvoorbeelden te verzinnen, enzovoort (de Amerikaanse academische cultuur vond ik veel prettiger dan de Nederlandse, ik heb overwogen te emigreren, maar dat terzijde). Op een gegeven ogenblik zei Delancey iets over hoe frequent de eerste persoon is in de taal, maar dat dat natuurlijk wel van context, genre en onderwerp afhing, en dat in zoiets als waar hij mee bezig was, een wetenschappelijk verhandeling over taal, ik veel minder frequent was dan in huis-tuin-en-keuken-gesprekken. Ik dacht: ‘dat wil ik nog wel eens zien’ en ik heb toen iets van tien minuten lang de I’s van Delancey zelf zitten tellen. Het waren er nog steeds een heleboel, want standaard begonnen zijn zinnen vanuit zijn eigen perspectief: ‘I think that…’, ‘I see it this way…’, ‘I would argue against that’ of ook wel ‘As I have read…’ en ‘As I just said…’. Na die tien minuten stak ik dus mijn vinger op en dat leidde tot een leuke discussie waarin hij inderdaad zijn beeld bijstelde. Het is overigens bepaald geen eigenaardigheid van Delancey, hoor, zo werkt dat bij ons allemaal.

Eén van de dingen die lijdende zinnen kunnen doen, is dat beeld van de ik of in elk geval een mens als centrale veroorzaker en perspectiefnemer nuanceren. ‘De bliksem trof hem’ is raar – alsof de bliksem dat, net als een mens, bewust doet. ‘Hij werd door de bliksem getroffen’ voorkomt die personificatie (dat is overigens een voorbeeld uit een artikel van Delancey). ‘De auto reed een kind aan’ is een beschuldiging van de auto (??); ‘Er werd een kind aangereden’ niet.

De lijdende vorm betekent dus iets als: ‘er vindt hier een verandering plaats van de ene toestand in de andere, maar de veroorzaker daarvan is niet zoals ik’. De lijdende vorm is daarmee een soort ‘escape’ van de gewone manier van voorstellen, waarin de mens en meestal de ‘ik’ wél centraal staat. Niet voor niets zijn lijdende zinnen in de minderheid en is een overdaad ervan in teksten hinderlijk. We hebben mensen nodig als identificatiefiguren.

Onze taal is dus doordesemd van ons egocentrisme. Het fascinerende is nu dat er talen zijn waarin dat anders is. Er zijn talen (ergatieve talen van de Fillippijnen, als ik me goed herinner) waarin processen en veranderingen kunnen plaatsvinden zonder zo’n duidelijke veroorzaker. Wij hebben daar ook wel een paar mogelijkheden toe, maar die zijn zeldzaam: ‘de fiets rijdt lekker’, ‘de schoen past’. Ik heb wel eens gehoord dat als westerlingen die talen leren, ze moeite hebben met die constructies en de neiging hebben toch weer ‘ik’ erin te proppen, en dan klinken we in de oren van de moedertaalsprekers nogal op-de-borst-trommelend.

Helemaal fascinerend vind ik de prioriteit in aboriginal talen om richting en positie absoluut te geven in plaats van gerelateerd aan je eigen lichaam. Want dat is ook een voorbeeld van ‘ik centraal’: we hebben het over links en rechts, en dat is gerelateerd aan ons eigen standpunt en ons eigen lichaam. Aboriginals hebben het bijvoorbeeld over hun noorder- en zuiderschouder. Als kinderen er tekenen, doen ze dat niet met het frontale aanzicht, dus vanuit jezelf, dat wij doen, maar vanuit vogelperspectief: van bovenaf. Ik schreef daar eerder over. Hier zitten twee mensen bij een watertje achter een windscherm: 

Dat is niet aangeleerd, daar hebben ze geen drones of helikopters voor nodig – voor aboriginals is dit het vanzelfsprekende perspectief.

De vraag die zich opdringt, is: in hoeverre zijn de sprekers van die talen ook echt minder egocentrisch? Voor zover ik begrepen heb, kun je dat niet concluderen, al is het alleen maar omdat je dat niet taal-onafhankelijk kunt onderzoeken. Ik vind het wel een intrigerende vraag. En wat als die talen dominant waren geworden, en niet het Engels?

Ik kan ook niet anders dan mezelf centraal stellen in mijn taal. Maar weten dat het anders kan helpt me wel mijn eigen wereldbeeld te relativeren. Zoals ik ben, praat en denk, is niet vanzelfsprekend of universeel.

 

Geplaatst in Opvallend | Geef een reactie

Recente berichten

  • Welweg?
  • Een beetje over literatuur
  • Het passief is niet neutraal
  • Met genderneutraal verwijzen gaat een subtiel ander onderscheid verloren
  • Ik mag sturen

Categorieën

  • Geen rubriek (10)
  • Gesprek & debat (30)
  • Gezocht (9)
  • Leestips (314)
  • Opvallend (542)
  • Piramideprincipe-onderzoek (98)
  • Presentatietips (153)
  • schrijftips (886)
  • Uncategorized (45)
  • Veranderen (38)
  • verschenen (202)
  • Zomercolumns fietsvrouw (6)

Archieven

  • mei 2025
  • april 2025
  • maart 2025
  • februari 2025
  • januari 2025
  • december 2024
  • november 2024
  • oktober 2024
  • september 2024
  • augustus 2024
  • juli 2024
  • juni 2024
  • mei 2024
  • april 2024
  • maart 2024
  • februari 2024
  • januari 2024
  • december 2023
  • november 2023
  • oktober 2023
  • september 2023
  • augustus 2023
  • juli 2023
  • juni 2023
  • mei 2023
  • april 2023
  • maart 2023
  • februari 2023
  • januari 2023
  • december 2022
  • november 2022
  • oktober 2022
  • september 2022
  • augustus 2022
  • juli 2022
  • juni 2022
  • mei 2022
  • april 2022
  • maart 2022
  • februari 2022
  • januari 2022
  • december 2021
  • november 2021
  • oktober 2021
  • september 2021
  • augustus 2021
  • juli 2021
  • juni 2021
  • mei 2021
  • april 2021
  • maart 2021
  • februari 2021
  • januari 2021
  • december 2020
  • november 2020
  • oktober 2020
  • september 2020
  • augustus 2020
  • juli 2020
  • juni 2020
  • mei 2020
  • april 2020
  • maart 2020
  • februari 2020
  • januari 2020
  • december 2019
  • november 2019
  • oktober 2019
  • september 2019
  • augustus 2019
  • juli 2019
  • juni 2019
  • mei 2019
  • april 2019
  • maart 2019
  • februari 2019
  • januari 2019
  • december 2018
  • november 2018
  • oktober 2018
  • september 2018
  • augustus 2018
  • juli 2018
  • juni 2018
  • mei 2018
  • april 2018
  • maart 2018
  • januari 2018
  • december 2017
  • november 2017
  • oktober 2017
  • september 2017
  • augustus 2017
  • juli 2017
  • juni 2017
  • mei 2017
  • april 2017
  • maart 2017
  • februari 2017
  • januari 2017
  • december 2016
  • november 2016
  • oktober 2016
  • september 2016
  • augustus 2016
  • juli 2016
  • juni 2016
  • mei 2016
  • april 2016
  • maart 2016
  • februari 2016
  • januari 2016
  • december 2015
  • november 2015
  • oktober 2015
  • september 2015
  • augustus 2015
  • juli 2015
  • juni 2015
  • mei 2015
  • april 2015
  • maart 2015
  • februari 2015
  • januari 2015
  • december 2014
  • november 2014
  • oktober 2014
  • september 2014
  • augustus 2014
  • juli 2014
  • juni 2014
  • mei 2014
  • april 2014
  • maart 2014
  • februari 2014
  • januari 2014
  • december 2013
  • november 2013
  • oktober 2013
  • september 2013
  • augustus 2013
  • juli 2013
  • juni 2013
  • mei 2013
  • april 2013
  • maart 2013
  • februari 2013
  • januari 2013
  • december 2012
  • november 2012
  • oktober 2012
  • september 2012
  • augustus 2012
  • juli 2012
  • juni 2012
  • mei 2012
  • april 2012
  • maart 2012
  • februari 2012
  • januari 2012
  • december 2011
  • november 2011
  • oktober 2011
  • september 2011
  • augustus 2011
  • juli 2011
  • juni 2011
  • mei 2011
  • april 2011
  • maart 2011
  • februari 2011
  • januari 2011
  • december 2010
  • november 2010
  • oktober 2010
  • september 2010
  • augustus 2010
  • juli 2010
  • juni 2010
  • mei 2010
  • april 2010
  • maart 2010
  • februari 2010
  • januari 2010
  • december 2009
  • november 2009
  • oktober 2009
  • september 2009
  • augustus 2009
  • juli 2009
  • juni 2009
  • mei 2009
  • april 2009
  • maart 2009
  • februari 2009
  • januari 2009
  • december 2008
  • november 2008
  • oktober 2008
  • september 2008
  • augustus 2008
  • juli 2008

©2025 - Louise Cornelis
↑