Maandelijkse archieven: januari 2021

Betere voorlichting graag

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Woensdag miste ik voor het eerst een corona-persconferentie, dus daar ga ik niks veel over zeggen. Wel viel me op dat de corona-voorlichting afgelopen week kritisch aan de orde werd gesteld, in twee columns in de NRC; beide las ik met instemming. Ik denk inderdaad dat het veel mensen simpelweg aan voldoende kennis, begrip en inzicht ontbreekt, zoals Floor Rusman betoogt, en ik denk zeker ook dat er dus meer voorlichting nodig is. Wel is wat je daarmee kunt bereiken aan gedragsverandering beperkt, maar toch – het kan wel degelijk beter. Dat het beter kan en moet, schrijft ook Cecile Jansens, en in die column keek ik nog het meest op van wat ze schrijft over Rutte – volgens onze premier gaat het hartstikke goed met de communicatie. Wat?

Dat het niet goed gaat, daarvan ook verschillende illustraties deze week:

  • Op de site van de Rijksoverheid stond een infantiele en betuttelende uitleg over hoe je samen voetbal moet kijken, ondertussen verwijderd. Zulke detailuitleg zou trouwens wat mij betreft helemaal niet misstaan, maar dan moet het wel over de hele breedte  – en wat anders van toon, voorzien van uitleg, enzovoort.
  • Ook de instructies voor ons sexleven in tijden van corona op de overheidswebsite Loketgezondleven.nl zijn tenenkrommend (ik zag ze via deze tweet). Wat mij – naast de ook hier weer betuttelende toon – het meest opvalt is dat de regel tot doel op zich is verheven: sex mag wel/niet vanwege de 1,5-meter-regel, niet omdat er een gevaarlijk virus rondwaart. Zo worden in de ogen van velen de regels het probleem, niet het virus.
  • … en mede (niet alleen) daardoor kon de invoering van de avondklok afgelopen weekend tot rellen leiden.

Met goede voorlichting kun je niet alles goed krijgen, zeker niet in een tijd waarin veel mensen meer waarde hechten aan wat de algoritmes van Facebook en dergelijk hen voorschotelen dan aan overheids- en publieke communicatie. Dat is een ernstig probleem. Bovendien staat de geloofwaardigheid van de overheid, met z’n nadruk op ‘samen’, onder druk door de vaccinatie-wanprestatie.

Ik maak me al vanaf maart zorgen over de corona-communicatie – ik heb er hier regelmatig over geschreven. Ik denk nog steeds dat we nu bijvoorbeeld wrange vruchten plukken van de framing van ‘kwetsbaren’ versus ‘onkwetsbaren’ in combinatie met het sturen op IC-capaciteit, waardoor bij mensen die zich onkwetsbaar achten steeds meer verzet ontstaat om wat zij moeten opgeven omwille van ouderen en een paar honderd mensen op de IC.

Ik ben bang dat het ook al te laat is om dat beeld nog te veranderen, althans niet op de korte termijn. Maar ik vind wel dat de overheid de voorlichtingslat veel hoger moet gaan leggen. We zijn nog wel even bezig met dat virus namelijk.

 

 

 

Lange koppen – PS

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Kleine toevoeging op mijn post van vrijdag over het inkorten van lange koppen en titels: ook de koppenmaker van de Volkskrant heeft misschien nog wel wat te leren, zo begrijp ik uit deze tweet. Leuk de reacties eronder: is dit nou een kop of een intro? Die vraag überhaupt kunnen stellen is veelzeggend. En is waterpolo dan de kop? Nee, dat is alleen het onderwerp, zonder boodschap.

Te lange koppen? Denkwerk aan de winkel!

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Laatst besproken in een training: wat als je titels en koppen uitdijen? Dat gebeurt zowel in tekst (hoofdstuk- en paragraaftitels) als in Powerpoint (titels van slides). Lang is sowieso niet elegant, maar bovendien is een heel lange zin ook slecht in één keer te behappen en dus een grote leesinspanning. Vergelijk dat maar met krantenkoppen, die zijn niet voor niets compact van formulering.

Er is niet één simpele oplossing dan, want te lange titels kunnen symptomen zijn van verschillende problemen. Hier zijn de vier mogelijke aanpakken:

  1. Redigeren. Schrappen is eigenlijk de meest recht-toe-recht-ane oplossing: gewoon bezuinigen op woorden. Kijk ook maar weer krantenkoppen dat doen: functiewoorden eruit, extra woorden voor details en precisiëring eruit, woordherhaling eruit, enzovoort.
  2. Tot het hoogste niveau beperken. Dit is een veredelde vorm van schrappen, namelijk dat weghalen wat er aan aankondigingen van het niveau onder de hoofdboodschap in de titel is beland. Dat gaat dan om aankondigende koppen van het type: ‘Er zijn hiervoor drie redenen: A, B en C’. A, B en C staan dan in de titel kort samengevat en komen in het niveau eronder nog een keer aan de orde. In Powerpoint bijvoorbeeld zijn die drie punten dan ook te zien op de slide. Onnodige herhaling, die soms voor verwarring kan zorgen, namelijk als je net niet precies dezelfde woorden kiest. Het is maar een titel, hè, en als die oproept ‘hoezo dan?’ of ‘welke dan?’, dan is dat mooi, want dan is de lezer geprikkeld om door te lezen, te kijken of te luisteren.
  3. Synthetiseren. Dat is Minto’s woord voor het formuleren van het overkoepelende niveau in de piramide. Dit moet altijd als de te lange titel bestaat uit meerdere uitspraken, verbonden met en, een komma of andere signaalwoorden zoals maar en want/omdat. De te lange titel is hier dus een symptoom van een structuurprobleem. Neem die twee (of meer) uitspraken en bedenk dan dus? of wat betekent dit samen?
  4. Kiezen of delen. Dit gaat ook op voor titels met meer dan één uitspraak, en behelst het ofwel weglaten (als onbelangrijk) ofwel een eigen plek geven, bijvoorbeeld als aparte (sub-)paragraaf of slide. Dus waar je op twee gedachten hinkt, moet je niet die twee gedachten in één titel gieten, maar je prioriteiten kiezen. Anders scheep je de lezer op je met jouw dilemma.

De punten 2 t/m 4 laten zien dat het formuleren van een goede titel niet alleen maar dat is, dus niet alleen formuleervaardigheid vraagt. Het is ook heel nauw verbonden met structureren en met helderheid scheppen in je verhaal – en dus met helder denken. Daarom is het goed niet alleen aan symptoombestrijding te doen. Eerst denken – want bij de grotere helderheid als gevolg daarvan heeft de lezer veel baat.

Hallo Triathlonbond!

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Sommige organisaties genereren veel standaardteksten, bijvoorbeeld als automatische reactie op online inschrijvingen en boekingen en dergelijke. Het zijn niet de belangrijkste teksten, maar omdat het om grote hoeveelheden gaat, zou ik altijd zeggen: doe dat toch even netjes. Hier een voorbeeld van hoe dat niet moet.

De Triathlonbond is vorig jaar overgestapt naar een nieuw inschrijfsysteem. Al meteen vond ik de toon van de bevestigingsmailtjes onfatsoenlijk. Je kon reageren en dat heb ik gedaan – ze waren er nog mee bezig. Een jaar verder is er nog niet veel verbeterd. Ik heb onlangs mijn licentie verlengd, en dat ging met deze soort teksten:

Het meest stoort mij de discrepantie tussen de brief-achtige vriendelijkheid (‘Vriendelijke groet’) en de lompe zinnen die de eigenlijke informatie bevatten… Kleine moeite (denk ik) om daar even een beetje nettere tekst van te maken. En dan zou ik ook dat schreeuwerige ‘hallo’ weglaten.

Niemand wordt lid-af door zulke mails. Maar het moet niet alleen daarom gaan, vind ik.

 

De hoogste tijd!

Louise Cornelis Geplaatst op door 1

Ik heb al een hele tijd geen leuke, nuttige en interessante links meer geplaatst. Hier komt dus de oogst van maanden:

  • Om met iets grappigs te beginnen: De Speld was erg raak met deze tips over hoe je wetenschappelijke teksten moet schrijven zodat niemand ze begrijpt. Hilarisch maar bijna te waar.
  • De stijl van wetenschappelijke teksten was vaker onderwerp van discussie, op Twitter onder andere met Ionica Smeets, en zij schreef deze column waarin ze zeker gelijk heeft: durf alle regels los te laten.
  • Nog een column: Maxim Februari had last van writer’s block en schreef daarover , motto: ‘schrijf nooit een eerste zin’. Ik denk ook dat eerlijkheid (bijna?) altijd interessant is trouwens. Maar helemaal eerlijk zijn is knap lastig.
  • Een essay over de vraag hoe persoonlijk je mag zijn in een zakelijke tekst. Goeie vraag, zonder vast antwoord.
  • Ik kijk alweer een paar maanden naar het onvolprezen Winteruur, en dat opende dit seizoen ijzersterk, met ook nog relevantie voor het idee van ‘hoofdboodschap voorop’. (Houd je van tekst? Kijken, hoor, naar Winteruur! Tien minuutjes, elke anders – en geweldig!)
  • Over wat er leuk of juist niet is aan al dat videobellen is een boel verschenen, hier een duit in dat zakje vanuit de neerlandistiek: het ligt aan de stiltes die zo anders zijn dan ‘live’.
  • Ook op Neerlandistiek.nl: een analyse van een jaar inzendingen via ‘Taalfout opgemerkt?‘, de knop onder VRT-artikelen. Leuk is dat niet alleen de opgemerkte fouten op een rijtje worden gezet, maar dat de analyse ook het inzenden zelf betreft: hoe gebruiken lezers die knop en hoe bouwen ze hun bijdrage op? Ik heb zelf de knop laatst ook een keer gebruikt, voor een vertaalfout op Sporza (originele tekst was in afbeelding te zien) en tot mijn vreugde was het een dag later aangepast. (Sporza??? Ja, voor mij als wielerliefhebber is dat een belangrijke informatiebron.)
  • In zo’n overzicht als dit ontbreekt mijn geliefde presentatieblog Slidemagic bijna nooit. Hier de highlights van de afgelopen tijd:
    • Schultink waarschuwt ervoor dat een denigrerend woord dat je intern, onderling gebruikt, toch makkelijk doorsijpelt naar buiten en dan dus kwetst – herkenbaar. Ik heb me wel eens afgevraagd of Clintons deplorables ook zoiets was.
    • Een korte beschouwing over een relevant en onbekend verschijnsel: dat een document in een organisatie, zeker digitaal, nooit helemaal af is, hooguit met een bepaalde groep deelbaar te verklaren. Zo zie ik het ook: het is tussenstap in het gesprek dat je met elkaar voert. Dat is iets heel anders dan de scriptie of het boek. Die wel op ‘definitiefheid’ gerichte genres hebben ons beeld van schrijven nogal bepaald.
    • De coronapandemie blijft tot interessante grafieken leiden. Schultink maakte een fraaie makeover van een Engelse infographic die de vaccinatie-prioriteiten laat zien.