Ik was onlangs op zoek naar hoe je nou precies het verschil tussen een betoog en een essay kunt karakteriseren: dat een betoog stelliger is (je neemt een standpunt in en daarvoor geef je argumenten) en een essay onderzoekender, uitproberender. En dat het dus in z’n uitersten wel kan overlappen: ook al onderzoekend kun je tot een standpunt komen, waarvoor het zoekproces dan de argumenten heeft aangeleverd. Maar dat dat niet zo hoeft: een essay kan ook persoonlijker en implicieter blijven.

Ik vond dat nog veel mooier verwoord in een stuk uit de Volkskrant van Kees Fens. Fens trekt de twee genres ver uit elkaar, terwijl ik elders juist hoor dat het verschil kleiner zou zijn, en zelfs dat essay=betoog (daarom ging ik op zoek). Mijn indruk is dat dat ontstaat onder invloed van het Engels, waarin volgens mij essay inderdaad ook betoog betekent. Het Engels heeft niet echt een apart woord voor het tekstgenre betoog. Als je het wilt vertalen, kom je uit op argument (argument), of op plea, maar dat is ons pleidooi. Betogende tekst is discursive of persuasive text. Je zou dus kunnen zeggen dat het Engelse essay = ons essay + betoog.