Over het verloop van dat gesprek waarover ik gister schreef, dus na mijn politieke ‘coming out’, was ik niet tevreden. De eerste die na de spannende stilte na mijn woorden het woord nam, vertelde dat ‘mijn’ partij in de deelgemeente net een blunder had begaan. Ik wist daar niets van, want ik volg de lokale politiek amper. Ik kon me dus niet verweren, en het gesprek bloedde dood.

Daarom verbaast het me niet dat ik in de literatuur over socratische gesprekken las dat die niet over ‘empirische zaken’ mogen gaan: je praat op basis van eigen ervaring, niet op basis van bijvoorbeeld dossierkennis of opgevoerde autoriteiten. De politieke discussie had dossierstudie gevergd. Dat kon op zo’n moment niet, kan tijdens een gesprek natuurlijk sowieso niet, en dus stokt het gesprek dan.

Veel discussies vind ik vaak onbevredigend omdat de echte feitenkennis ontbreekt in onze meningencultuur. Van Standpunt-NL tot de alle feiten verdacht makende Wilders (vorige week stond daarover een interessant artikel in de NRC), overal lijkt elke mening even waardevol te zijn, ongeacht de argumentatie of de feiten. Zo wordt een discussie tot ‘roept u maar’.

Bovendien heb ik zelf de ervaring dat discussianten zich zeer weinig gelegen laten liggen aan de inbreng van deskundigen, bijvoorbeeld over de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek: hun eigen mening of wat hun leraar vroeger op school zei, is waar. Ik deed daarover ooit mijn beklag in een artikeltje over het onvermogen van jongeren om taalnormen te relativeren (verschenen in Tekstblad in 2005, ik zal het binnenkort eens uploaden). Mij kan dat frustreren: mensen weten amper waar ze het over hebben, maar ze hebben wel sterke overtuigingen en op basis daarvan vindt de discussie plaats. 

Vanuit vanuit mijn wetenschappelijke achtergrond ben ik geneigd te hameren op betere feitenkennis: eerst de feiten, dan pas discussie. Maar door me in te lezen over socratische gesprekken begreep ik dat er een andere mogelijkheid is: met de vraagstelling wegblijven van wat feiten nodig heeft, en alleen praten op basis van de eigen ervaring. Ik ben benieuwd hoe dat gaat uitpakken.

(dit is het derde deel over mijn aanstaande cursus socratische gesprekken)

Volgende week begin ik met een cursus ‘socratische gesprekken’ op de Universiteit voor Humanistiek. Ik zie daarnaar uit. Socratische gesprekken hebben al sinds mijn jeugd een fascinatie voor me. Ik keek in de jaren ’80 met mijn ouders naar ‘De achterkant van het gelijk’. Ik begreep nog lang niet alles, maar wel genoeg om het fascinerend te vinden hoe Marcel van Dam de aanwezigen zo ver kreeg dat ze ‘met de billen bloot’ moesten. Ik vond dat hij dat ontzettend knap deed, en heb er grote waardering aan overgehouden voor deze inmiddels ‘mastodont’.

Ik heb echter zelf geen ervaring met socratische gesprekken, wel met een heleboel dingen eromheen. Vanuit de taalbeheersing ken ik natuurlijk een aantal raakvlakken: debatteren, argumenteren (dialectiek), gespreksvoering en conversatie-analyse. Ik verheug me erop om mijn kennis van en ervaring met mondelinge communicatie met deze gesprekssoort uit te breiden.

Bij het lezen van de voorbereidende literatuur werd mij duidelijk dat we bij de cursus iets anders zouden gaan doen dat was ik me van ‘De achterkant van het gelijk’ herinnerde: in de cursus is de rol van de vragensteller niet die van inhoudelijk sturende ‘leraar’, maar meer van procesbewaker temidden van inhoudelijke onderzoekers. Dat luchtte me op, want ik had natuurlijk wel al gedacht: “ik ben toch geen Marcel van Dam?”

Op dit weblog ga ik verslag doen van de cursus, en in de aanloop ernaar toe plaats ik alvast wat voorbereidende gedachten – waarvan dit de eerste is.