Vandaag bespraken we in het methodencollege twee artikelen over een groot project ter verbetering van de kwaliteit van de brieven van de Rechtbank Arnhem. Het ene artikel kwam uit Trema; het andere is nog ongepubliceerd. Twee hoofdlijnen:
- Bij het verbeteren van de tekstkwaliteit komt meer kijken dan alleen het herschrijven van teksten. Ik heb het op dit weblog en in het echt ook al zo vaak gezegd: goed schrijven heeft veel meer te maken met de organisatorische inbedding van de teksten en hun schrijvers en met de impliciete ideeën over schrijven van de schrijvende professionals. Beide aspecten werden in dit onderzoek belicht, en dat is mooi, want nog veel te vaak wordt er, bijvoorbeeld in schrijfadviesliteratuur, alleen maar stilgestaan bij de puur technische kant van betere teksten of zelfs alleen maar zinnen maken.
Bij dit rechtbankproject was de houding van de juristen tegenover schrijven één van de te beïnvloeden factoren. Zo lang juristen denken dat ze de wetstekst vrijwel letterlijk over moeten schrijven omdat hun brief anders niet juridisch waterdicht is, gaan ze nooit lezergericht schrijven. Maar aan de andere kant speelt ook de ICT een rol, bijvoorbeeld om ervoor te zorgen dat een brief met één druk op de knop persoonlijk wordt, met een goede en passende aanhef erboven.
Zo breed is schrijven: het loopt van attitudes tot de juiste computerprogramma’s. Met alleen adviezen als ‘maak je zinnen korter’ kom je er niet – niet duurzaam, althans. - Het herschrijven van brieven loont. De oorspronkelijke en herziene brieven zijn aan een heleboel proefpersonen voorgelegd, en zij oordeelden in het algemeen (met een heleboel mitsen en maren) positief over de verandering. Dat oordeel betrof zowel de brieven zelf als het imago van de rechtbank. Bij die rechtbank bestond angst om niet voor vol aangezien te worden als de taal te veel ‘Jip en Janneke’ zou worden. Die angst was echter onterecht – al was er ook zeker geen sprake van Jip en Janneke bij de herschrijvingen.
Overigens: de herschrijving betrof onder andere: verhelderen van de boodschap, één boodschap per brief, brieven voorzien van inleiding en slot, jargon vermijden, actieve zinnen gebruiken, enzovoort. Met andere woorden: van alles en nog wat dat wél in allerlei taaladviesboeken te vinden is. Dat dat werkt is mooi; het roept wel de vraag op wát er nou precies tot het gunstige effect geleid heeft.
En dan nog een kleine zijlijn: vooral als gevolg van het toevoegen van een inleiding en een slot werden de brieven een stuk langer. Dit riep bij de schrijvende professionals ook wat weerstand op: volgens hen moest een brief altijd zo kort mogelijk. Dát de brieven langer waren, werd door de proefpersonen wel gesignaleerd, maar ze hechtten daar geen negatief oordeel aan. En al met al werden de herschreven teksten dus beter gewaardeerd.
Korter is dus niet altijd beter. Maar dat wisten jullie al, uit de tijd dat je van je ouders moest leren ‘met twee woorden te spreken’. Dat was beleefder immers. Een fatsoenlijke inleiding en slot aan een brief ook.