Voor wat betreft de resultaten van het piramideprincipe-onderzoek van de studenten van dit jaar blijf ik nog even bij de korte teksten waar het vorige week ook over ging: brieven en e-mails. Brieven in dit geval, met slecht nieuws, en aan een bijzondere doelgroep: Chinese studenten.

Anke, Laura, Marlies en Linda wilden onderzoeken of een eventueel voorkeur voor de plek van de hoofdboodschap anders is bij lezers uit zo’n andere cultuur. Dat is geen gekke gedachte, want de directheid van het met-de-deur-in-huis-vallen zou wel eens beter bij de Westerse cultuur (met z’n nadruk op efficiëntie) kunnen passen dan bij de Aziatische, waar beleefdheid belangrijk is. De wenselijkheid van het piramideprincipe in Azië is echter, bij mijn weten, nooit onderzocht. In een globaliserende bedrijfswereld ligt daar dus een vraag te wachten!

Welnu, we zagen eerder al dat bij Nederlanders de voorkeur voor hoofdboodschap voorop dan wel achterop ook niet eenduidig is. Dat is-ie bij de Chinese respondenten van dit onderzoek ook niet: de helft heeft hem liever voorop, de andere helft achterop. Het ging vanwege het exploratieve karakter van dit onderzoek om een kleine groep: zes respondenten, Chinees, studerend in Groningen. Zo’n kleine groep maakt het mogelijk om uitgebreid in te gaan op het ‘waarom’ van de voorkeur, in de vorm van een interview.

De uitkomsten van die interviews zijn interessant. Inderdaad vinden de respondenten belangrijk, maar het is níet zo dat ‘beleefd’ in hun ogen automatisch betekent ‘hoofdboodschap achterop’. Integendeel zelfs: juist ook de hoofdboodschap voorop kan beleefd zijn. Beleefdheid wil namelijk zeggen: handelen vanuit de belangen van de ander. En dan is recht-voor-zijn-raap zijn soms dus juist beleefd. Zoals een respondent het verwoordt over HB voorop:

I don’t like to read some information which will take me so long time. This is just what I get. I only need the truth.

Andere respondenten ervoeren de brief met HB-achterop als vriendelijker – iets wat we eerder zagen en wat meer in lijn is met wat je bij Chineze lezers zou verwachten. Net zoals dat de respondenten benadrukken dat de onderlinge hiërarchie belangrijk is: tegen een vriend kun je directer zijn dan in je werk. Eén van de respondenten maakt zelfs onderscheid tussen een universiteit als afzender (HB voorop okee) en een commercieel bedrijf (liever achterop).

Het ligt dus heel subtiel. Beleefdheid vinden ze allemaal belangrijk – en de student-onderzoekers ervoeren hun respondenten dan ook als zeer vriendelijk en beleefd!

Wat dit me leert, is dat ‘beleefdheid’ geen eenduidig begrip is. Wil je beleefd zijn in een andere cultuur, achterhaal dan goed wat er daar onder verstaan wordt. Je eigen opvatting ervan zou wel eens te simplistisch kunnen zijn.