Maandelijkse archieven: mei 2009

Verschenen: ingezonden brief NRC over taalslordigheid jongeren

Louise Cornelis Geplaatst op door 1

AFgelopen maandag is er in de NRC een ingezonden brief van mij verschenen. Hieronder de hele tekst (in de krant was-ie ietsje ingekort).

Regelmatig verschijnen er artikelen in deze krant waarin wordt geconstateerd dat het met de taal of het schrijven van jongeren slecht is gesteld. Kern van de klacht is altijd dat zelfs jongeren met een VWO-opleiding kromme zinnen schrijven (‘het meisje die…’ ) en spelfouten maken (onmiddelijk).

Universiteiten hebben tegenwoordig toetsen en bijspijkercursussen. Gevaar daarvan is echter dat jongeren de indruk krijgen dat goed schrijven een kwestie is van het toepassen van een groot aantal, deels zeer willekeurige, kunstmatige en onlogische, regels: waarom is onmiddellijk met twee l’en? Daarom! En het is heel belangrijk! Althans, dat vinden ouderen en docenten.

Het is beter om jongeren bij te brengen dat schrijven iets anders is dan het eruit kwakken van je persoonlijke oprispingen, zoals op Twitter en weblogs. Dat het een fikse inspanning vergt om met een tekst iets te bereiken bij een lezer die op grotere afstand van je staat dan je Hyves- en MSN-vrienden. Laat jongeren bijvoorbeeld maar eens een studietekst lezen die is geschreven zoals de gemiddelde internet-taal: geen interpunctie, geen hoofdletters, geen alinea-indeling en veel spelfouten. Dáárom zijn er regels: als serviceverlening aan de lezer.

Goed schrijven is meer dan regeltjes toepassen, en vergt jarenlange oefening en training. Bied jongeren die, en leid de schrijfcreativiteit in goede banen die ze hebben ontwikkeld door hun gebruik van de nieuwe media – in plaats van te zeuren over hun taalslordigheid.

Komma’s in citaten

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Een weblogpostje voor mezelf alleen… nouja, niet helemaal, natuurlijk, maar ik schrijf dit wel vooral voor mezelf, in de hoop dat ik dit nou eindelijk eens kan onthouden. Ik heb een paar van die taalregeltjes die er maar niet in willen blijven zitten, die ik telkens opnieuw weer moet opzoeken. Als ik er nu een weblogpost over schrijf, onthoud ik dit misschien, en anders kan ik het hier terugvinden. Mes snijdt aan meerdere kanten.

Dit keer zocht ik voor de tigste keer op hoe het ook alweer zit met komma’s bij citaten. Het ging me om de ventuele komma’s op de plek van de streepjes in de volgende gevallen, ik citeer de voorbeelden uit de Schrijfwijzer

“Ik voelde dat ik de laatste ronde nog kon versnellen_”_ zei landskampioen Janssen.
“Dat is_”_ zei hij_ “natuurlijk waar” (een onderbroken citaat, heet dat)
“Dat is onzin!”_ riep hij.

De goede oplossing is: in alle gevallen staan er in geval van mijn twijfel komma’s, en dan indien van toepassing buiten het citaat, dus buiten de aanhalingstekens:

“Ik voelde dat ik de laatste ronde nog kon versnellen”, zei landskampioen Janssen.
“Dat is”, zei hij, “natuurlijk waar” (een onderbroken citaat, heet dat)
“Dat is onzin!”, riep hij.

Die laatste komma bevreemdt me, die is voor mij als lezer overbodig. Dat zal dan ook wel de reden zijn waarom ik dit slecht kan onthouden. Maar vanaf nu toch doen!

Ik schrijf op dat in Tekstblad staat dat het zou kunnen zijn dat…

Louise Cornelis Geplaatst op door  

… dit soort lange aanlopen je betoog minder stellig maken.

Goed, en nu in normale woorden: in Tekstblad (2009, nr. 2) staat een interessant artikel over de verschillen in stijl van speeches over integratie tussen Vogelaar en Wilders. Naast retorische verschillen zoals de gebruikte metaforen (voor Vogelaar is integratie een gemeenschappelijke reis; voor Wilders oorlog) gaat het ook over verschillen in de grammatica.

Het verschil dat mij het meest trof, was het gebruik van hoofd- en bijzinnen: bij Wilders staat het standpunt in de hoofdzin, bij Vogelaar in de bijzin, voorafgegaan door een hoofdzin als ‘ik denk dat’ of ‘we kunnen constateren dat’. Van beiden een kenmerkend voorbeeld:

Vogelaar: Wij kunnen constateren dat onze samenleving snel verandert (…).
Wilders: Voorzitter, de Koran is een opruiend boek (…).

Effect hiervan is volgens het artikel dat Vogelaar haar standpunten expliciet presenteert als haar visie op het integratievraagstuk. Dús laat zij de mogelijkheid open dat er ook ándere visies zijn: er is in haar formuleringen ruimte voor discussie en onderhandeling. Die ruimte is er bij Wilders juist niet: bij hem zien de standpunten eruit als feiten. Dat maakt zijn betoog stelliger.

Wat leren we hier nu van voor zakelijk schrijven?

  1. Als je wilt overtuigen en krachtig over wilt komen, durf dan te schrijven zonder aanloopjes als ‘er kan geconcludeerd worden dat’. Kom gewoon meteen ter zake, in ferme hoofdzinnen. Dat kan ook rustig zonder dat je er een Wilders van wordt – alles hangt af van de inhoud van je standpunt natuurlijk.
  2. Als je mensen ruimte wilt bieden, dus bijvoorbeeld als je schrijft om discussie op te roepen, gebruik dan juist wél aanloopjes als ‘ik denk dat’. Zo bied je ruimte voor andere meningen. Ook dat kan zonder dat je er een Vogelaar van wordt, of liever gezegd: zonder dat je er à la Vogelaar voor aan de kant gezet wordt. Ook dat is een kwestie van goede inhoud, duidelijk maken dát het je om discussie te doen is, en van af en toe die aanloopjes weg te laten en wel stellig over te komen. Doseren is de kunst!

 

Bron: ‘Het hoofdzinnenbeleid van Wilders’. Door Maarten van Leeuwen, in Tekstblad 2009 (2), p. 6-11.

Vernietig dit dagboek!

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Het is een hypeje onder jongeren, is mijn indruk, met onder andere een eigen Hyves-pagina en onderwerpen van tientallen pagina’s op forums (voorbeeld): Wreck this Journal. Het is een dagboek voor mensen die geen dagboek willen of kunnen schrijven. Het is vooral een doe-boek: op elke pagina staat een knotsgekke opdracht om iets heel raars te doen met het boek. Om een idee te geven:

Gooi het Journal van een hoog gebouw.
Plak deze bladzijden aan elkaar.
Doe hier iets met modder.
Klodder de hele pagina vol met kleurkrijt.
Plak hier een tijdschriftpagina.
Mors koffie op deze bladzijde.
Vul deze pagina met cirkels.

Enzovoort. Motto: ’to create is to destroy’. En de bedoeling is natuurlijk dat je al die doe-dits en doe-dats van het Journal aan je laars gaat lappen en gewoon écht je eigen creativiteit gaat gebruiken. Daarvoor is het juist nodig om dingen van jezelf te mogen die je eigenlijk niet mag. Het Journal is daarom vooral geschikt voor mensen die juist altijd heel keurig op hun spullen, vooral boeken en schriften, zijn.  Of van wie iets creatiefs meteen ‘mooi’ moet zijn. Mooi is juist helemaal niet de bedoeling, en het streven ernaar kan een ‘moeten’ worden dat alle creativiteit belemmert. Wreck this journal moet juist een puinhoop worden – een creatieve puinhoop!

Goed boek, dus, Wreck this journal! Ook als je al wat ouder bent…

‘Te ingewikkeld voor een A4’

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Eind oktober schreef ik op dit weblog een keer iets over de drang van ‘zet het maar op een A4’tje’ . Een paar dagen geleden viel mijn oog op een vette tekst in het blad Eigen Baas van FNV Zelfstandigen: ‘De regels rond werken in de WW zijn ingewikkeld en kunnen niet op een A4 worden uitgelegd’ (april 2009, p. 13). Ha, leuk! Dat is precies wat ik ook zo vaak roep: sommige inhoud is te complex om tot één A4 gereduceerd te worden. Als alle besluitvorming in organisaties op basis van A4’tjes plaats gaat vinden, houd ik mijn hart vast. Ik zeg in trainingen altijd maar: als Einstein de relativiteitstheorie op één A4’tje had uitgelegd, had niemand het begrepen.

Overigens pleit de schrijver van het Eigen Baas-artikel met dit citaat, Henk van der Schaft, niet voor lange, complexe en ingewikkelde teksten. Hij zegt, terecht: ga praten. Het gaat om mensen die vanuit de WW starten met een eigen bedrijf. Die moeten zich gewoon goed laten voorlichten door het UWV. En dat kan het beste en het meest precies in een gesprek.

Presentatie verschoven

Louise Cornelis Geplaatst op door  

Verandering in de aankondiging van hieronder: de datum is niet 12 mei, maar 2 juni. De avond is verschoven op verzoek van de organisatie. Dinsdag 2 juni is het dus, mijn Ubuntu-presentatie! Ik heb het in het bericht hieronder meteen ook aangepast.